Το Οικονομικό δεν το τελείωσε ποτέ - χρωστάει ακόμα μαθήματα. Στίχους γράφει μόνο
κατά παραγγελία - κι αυτούς για φίλους του. Διευθυντής του "Μελωδία" έγινε, λέει, γιατί έτυχε -
αλλά το 6-8 το απογευματινό δεν το εγκατέλειψε πάραυτα.
Ισορροπία ανάμεσα στα γραπτά του και το ραδιόφωνο ισχυρίζεται πως έχει βρει
- όχι όμως και ανάμεσα στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή.
Είναι ο Οδυσσέας Ιωάννου, γνώριμη φωνή του ελληνικού ραδιοφώνου, δεκαπέντε συναπτά
χρόνια πίσω απ' τα μικρόφωνα (αρχικά του "902 αριστερά στα fm" και από το 1991 του "Μελωδία"),
λάτρης δηλωμένος του σύγχρονου έντεχνου ελληνικού τραγουδιού.
Μας υποδέχτηκε στο γραφείο του για την κουβέντα και στο στούντιο για την φωτογράφηση,
όπως ακριβώς υποδέχεται πάντοτε γνωστούς και άγνωστους ακροατές: φιλόξενα.
Μας μίλησε για το ραδιόφωνο, τον σταθμό που διευθύνει αλλά και για τον εαυτό του,
όπως μιλάει και στην εκπομπή του καθημερινά: πηγαία.
Όσοι έχετε συνηθίσει να τον ακούτε απ' τα ερτζιανά, φέρτε στο νου σας τη χαρακτηριστική του φωνή και ξεκινήστε την ανάγνωση. Όσοι δεν τον έχετε ακούσει ποτέ ("υπάρχει και τέτοια συνομοταξία"
θα αναρωτιούνται τώρα οι φανατικοί του) διαβάστε τον και στις έξι το απόγευμα συντονιστείτε.
Είναι συνεπής στο καθημερινό του ραντεβού, στους 99,2.
Αλήθεια, Οδυσσέα, πόσο εύκολο, λοιπόν, ή πόσο δύσκολο είναι να διοικείς φίλους; Γιατί έτσι ακούγεται στον 'αέρα', ότι είστε μια παρέα φίλων που συνεργάζονται και κάποιος έχει το γενικό πρόσταγμα. Ταυτόχρονα εύκολο και δύσκολο. Διευθυντής θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε άλλος από τους 7-8 που ξεκινήσαμε στο σταθμό. Το ανέλαβα γιατί κάποιος έπρεπε να το κάνει και επειδή μου είπαν και τα άλλα παιδιά 'θεωρούμε ότι πρέπει να το κάνεις εσύ'. Από κει και πέρα το να διοικείς φίλους από τη μία είναι πάρα πολύ καλό, γιατί ξέρεις καλά τους κώδικές τους. Το δύσκολο είναι όταν κάποιες φορές, έχοντας την ευθύνη του προγράμματος, θεωρώ πως πρέπει να γίνουν κάποιες αλλαγές, που συνεπάγονται μια 'ενόχληση' κάποιων παλιών παραγωγών. Τότε γίνεται πράγματι πάρα πολύ δύσκολο, γιατί πρέπει να μιλήσεις σε ανθρώπους που δεν αισθάνεσαι ότι έχεις κάτι καλύτερο απ' αυτούς, ούτε πιο ικανός είσαι, απλώς έτυχε να αναλάβεις εσύ διευθυντής, αλλά - εφόσον έχεις αυτή τη θέση - πρέπει να κάνεις αυτό που πρέπει να κάνεις.
Αυτή η διοικητική θέση έφερε πιο γρήγορη φθορά σ' αυτές τις φιλίες ή τις δυνάμωσε πιο πολύ;
Θα σου πω κάτι πολύ προσωπικό μας, αλλά έτσι κι αλλιώς φαίνεται. Μας έχει φέρει πιο κοντά όλους και μας έχει πεισμώσει ως "Μελωδία", πάνω σε μια φάση που περνάγαμε λίγο κι εμείς την κούραση των πολλών χρόνων, ο θάνατος της Γιώτας της Τσουκαλά. Η Γιώτα ήταν από τα βασικά στελέχη του σταθμού, από τους πρώτους 5-6 συνεργάτες που τον ξεκίνησαν. Ήμασταν μαζί από τον "902" με τη Γιώτα, ήταν η φωνή του "Μελωδία" - στα σποτ και σε όλα - ήταν μητέρα και αδερφή όλων μας, ένα φοβερό πλάσμα και η απώλεια της μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε πάρα πολλά πράγματα και να ξαναθυμηθούμε ότι είμαστε μια οικογένεια. Μας έκανε να θυμηθούμε πόσα μας ενώνουνε κι όχι πόσα μας χωρίζουνε.
Παρακολουθώντας κανείς την πορεία του "Μελωδία" μπορεί να κρίνει πως, αν όχι έφερε επανάσταση, αποτελεί ένα φαινόμενο στην εποχή της ιδιωτικής ραδιοφωνίας…
Επανάσταση σίγουρα δεν φέραμε. Απλώς ο "Μελωδία" βγήκε σε μια εποχή που αγκάλιασε ένα είδος ρεπερτορίου κι ένα τραγούδι το οποίο εμείς θεωρούσαμε πως ακούγαμε μόνο εμείς - ξεκινήσαμε, δηλαδή, με την 'αλαζονεία' της γνώσης, ότι 'κοιτάξτε να δείτε, υπάρχει ο Σιδηρόπουλος, ο Άσιμος, ο Μάλαμας' που δεν τον ήξερε κανένας τότε - και καταλάβαμε ότι υπήρχε ένα κοινό έτοιμο, από πριν, γι' αυτό το τραγούδι. Ένα κοινό που ήταν πιο ενημερωμένο και πιο γκαζωμένο από μας. Το ότι αντέξαμε μπορώ να το χαρακτηρίσω φαινόμενο.
Αισθάνεστε ευθύνη απέναντι στους ακροατές σας;
Θα σου πω κάτι που θα ακουστεί λίγο περίεργο κι ίσως παρεξηγήσιμο. Σαφώς και αισθανόμαστε την ευθύνη αυτή κι εγώ και όλα τα παιδιά. Από την άλλη, εγώ - μιλώντας ως Οδυσσέας και όχι ως "Μελωδία" - δεν έχω υποσχεθεί σε κανέναν ότι δεν θα τον απογοητεύσω ποτέ. Θέλω να διατηρώ το δικαίωμα να απογοητεύσω τους πάντες, ανά πάσα στιγμή. Αν αισθάνομαι ότι αυτό το δικαίωμα μου έχει αφαιρεθεί από κάπου, πνίγομαι. Όπως συμβαίνει με κάποια παιδιά που όταν σε συναντάνε σου λένε τη φράση "μείνε όπως είσαι, μην αλλάξεις ποτέ". Τους απαντάω "φύγε όπως είσαι". Η ελευθερία για μένα είναι πολύ σημαντικό πράγμα, ίσως και πάνω απ' την αγάπη.
Φαντάζομαι πως στο ξεκίνημά σου στο ραδιόφωνο, 15 χρόνια πριν και στον "Μελωδία", 12 χρόνια πριν, δεν θα μπορούσες να προβλέψεις πως σήμερα, εν έτη 2003 θα έκανες ακόμα και ραδιόφωνο και "Μελωδία".
Με τίποτα. Στις 10 Γενάρη συμπληρώνω 15 χρόνια εκπομπών, κάθε μέρα την ίδια ώρα. Ξεκίνησα να κάνω ραδιόφωνο προκειμένου να βγάλω κάποια φράγκα για το Πανεπιστήμιο, για να τελειώσω τη σχολή. Και ξαφνικά βρίσκομαι, δεκαπέντε χρόνια μετά, να συνεχίζω να κάνω ραδιόφωνο και μάλιστα κάθε μέρα την ίδια ώρα.
Στο ξεκίνημα κάθε εκπομπής σου ξέρεις με ακρίβεια το πώς θα εξελιχθεί μέχρι το τέλος;
Ξέρω τα τραγούδια. Κατά τη διάρκεια της εκπομπής σημειώνω λεξούλες και το σχόλιο μου βγαίνει όταν ανοίξει το μικρόφωνο. Τα πρώτα χρόνια μέχρι και το τελευταίο κόμμα ήτανε γραμμένο. Το ραδιόφωνο όμως αλλάζει. Ακούω κάποιες παλιές μου εκπομπές, πολύ λόγιες και μέχρι που στενοχωρούμαι. Ο γραπτός λόγος σε οδηγεί στην παγίδα να γίνεις πιο περίπλοκος. Το ραδιόφωνο όμως είναι παρέα. Δεν έχει υποχρέωση ο άλλος να ακούει τη σκέψη τη δική σου η οποία είναι δουλεμένη από πριν στο χαρτί. Τα τραγούδια, όμως, τα έχω έτοιμα, τουλάχιστον κατά 80%. Χωρίς τραγούδια νιώθω ανασφάλεια, χωρίς κείμενο ποτέ.
Τους ξέρεις τους ακροατές σου, Οδυσσέα;
Επιδιώκω να τους γνωρίζω. Δεν έχω κλείσει ποτέ τον πόρτα στο στούντιο. Οποιοσδήποτε θέλει μπορεί να έρθει και να καθίσει μαζί μου. Παλιότερα, που είχα περισσότερο ελεύθερο χρόνο, όταν τέλειωνα την εκπομπή πήγαινα και για έναν καφέ και συζητούσα με τα παιδιά που έρχονταν. Με συναντάνε σε συναυλίες, μου μιλάνε αλλά σαφώς δεν θα τους γνωρίσω ποτέ όλους.
Υπάρχει μια ηλικιακή μεταβολή στο ακροατήριο, με τα χρόνια μεγαλώνουν μαζί σου κι οι ακροατές ή νιώθεις πως αποκτάς και νεότερους στην πορεία;
Δεν μπορώ να το ξέρω αυτό. Υπάρχουν πολλοί σταθεροί που με ακούν από τον "902", που ήμουνα 21 χρονών παιδί. Φαντάζομαι πολλοί έχουνε φύγει και πολλοί έχουν έρθει. Ένα παιδί που με άκουγε τότε, 18 χρονών και σήμερα είναι 33 μπορεί να ακούει κάτι άλλο. Το σίγουρο είναι πως υπάρχουν πάρα πολλοί 18ρηδες και 20ρηδες που μας ακούν κι αυτό είναι καλό γιατί ο "Μελωδία" έχει αρχίσει να γερνάει λίγο. Και δεν φταίει ο "Μελωδία" μόνο γι' αυτό, φταίει πως έχουμε ένα πολιτισμό ο οποίος είναι σε άμυνα. Άλλη ήταν η εποχή που οι Κατσιμίχα δίνανε συναυλία και μάζευαν 8.000 κόσμο και η πλειοψηφία ήταν 18ρηδες. Παρόλα αυτά ο "Μελωδία" έχει ακόμα πηγές από τις οποίες μπορεί να αντλεί τέτοιες ηλικίες. Αυτό είναι πολύ παρήγορο.
Δυο ερωτήσεις που μπορεί και να έχουν κοινή απάντηση: ως πότε θα κάνεις ραδιόφωνο; ως πότε θα κάνεις "Μελωδία";
Διευθυντής του "Μελωδία" δεν θα είμαι για πολύ, γιατί δεν είναι αυτή η ζωή που διάλεξα να κάνω. Ραδιόφωνο θέλω να συνεχίσω να κάνω. Και βέβαια το ότι θέλω δεν σημαίνει ότι μπορώ κιόλας. Όπως πάνε τα πράγματα, δηλαδή, αν φύγω από τον "Μελωδία", πολύ πιθανόν να μην δουλέψω σε άλλο ραδιόφωνο, να μην χρειάζεται κάποιος σταθμός μια εκπομπή σαν τη δικιά μου. Η απάντηση είναι ότι θα ήθελα να συνεχίσω να κάνω ραδιόφωνο, αλλά το διοικητικό μέρος δεν με ενδιαφέρει. Μου αρέσει πάρα πολύ το διοικητικό μέρος του "Μελωδία" όσον αφορά το καλλιτεχνικό, για να μην παρεξηγούμαστε, όταν κάνουμε συναυλίες, όταν κάνουμε εκδηλώσεις, όταν ετοιμάζουμε cd ή εκδόσεις, αυτά μ' αρέσουνε πάρα πολύ. Αλλά δυστυχώς η θέση μου, επειδή είναι Γενική Διεύθυνση και δεν είναι θέση Διευθυντή Προγράμματος, έχει κατά ένα 80% ένα μανατζεριλίκι που δεν μ' αρέσει. Εγώ άφησα την ΑΣΟΕΕ για να μην γίνω μάνατζερ και να κάνω κάτι που αγαπάω και ξαφνικά βρέθηκα έκτος ΑΣΟΕΕ και σε 15 χρόνια έγινα μάνατζερ. Διευθύνω μια επιχείρηση με budget κάποιων δισεκατομμυρίων.
Ας αφήσουμε, λοιπόν, το διευθυντιλίκι στην άκρη του. Την ισορροπία ανάμεσα στο ραδιόφωνο και στις υπόλοιπες δραστηριότητες - γράφεις, συγγράφεις, στιχουργείς - πως την κρατάς;
Γράφω από 18 χρονών σε περιοδικά και εφημερίδες. Πρώτα ήταν το γράψιμο και μετά το ραδιόφωνο. Δεν αντιστρατεύεται το ένα το άλλο. Μ' αρέσει πάρα πολύ το γραπτό κείμενο. Για ελληνικό τραγούδι όμως έχω σταματήσει να γράφω πάνω από εφτά χρόνια. Δεν το θεωρώ σωστό να κάνω πλέον κριτική δίσκων από τη στιγμή που είμαι στιχουργός. Επιπλέον, επειδή επί 18 χρόνια ασχολούμαι με το ελληνικό τραγούδι 10 ώρες την ημέρα, δε θέλω και το κείμενο μου να έχει αυτό το θέμα. Τα κείμενα που γράφω τώρα στο "Μετρό" και στο "Κ" της "Καθημερινής", αυτά είναι που θέλω να κάνω, κείμενα ελεύθερα και χρονογραφήματα
Πες μου λίγο για τον Οδυσσέα-στιχουργό;
Κατ' αρχάς αυτό που λένε "τι έχεις στα συρτάρια σου;" για μένα δεν ισχύει. Στα συρτάρια μου δεν έχω απολύτως τίποτα. Έχω γράψει μόνο ότι έχει βγει σε δίσκους. Γράφω μόνο κατά παραγγελία - όσο κι αν σου φαίνεται περίεργο - και γράφω ελάχιστα, δηλαδή, όχι παραπάνω από έξι τραγούδια τον χρόνο κι αυτά για φίλους. Για να γράψω θέλω να ξέρω ποιος μου το ζήτησε και να έχω μια πίεση χρόνου. Το ξέρω πως ακούγεται παράξενο και άσχημο αυτό το "κατά παραγγελία", αλλά είναι αλήθεια. Ενώ αντίθετα πεζό θα γράψω. Μπορεί να κάτσω μόνος μου να γράψω ένα διήγημα. Έτσι προέκυψε το βιβλίο μου.
Έχω μια ερώτηση για τον διευθυντή του "Μελωδία", τώρα. Κατηγορούνται τελευταία οι ραδιοφωνικοί σταθμοί πως αν όχι κατευθύνονται από τις δισκογραφικές εταιρείες, τουλάχιστον εξαρτώνται απ' αυτές. Υπάρχουν πράγματι δεσμεύσεις;
Κατ' αρχήν συμβαίνει το αντίθετο, εξαρτώνται αυτές από μας. Γιατί αν ένα προϊόν δεν ακουστεί, δεν θα πουλήσει. Το θέμα είναι τι σημαίνει δέσμευση. Το να δεσμευτώ εγώ ως "Μελωδία" από την εταιρεία "Lyra" για παράδειγμα, να πάρω αποκλειστικότητα τον δίσκο του Μάλαμα, τέτοια δέσμευση είμαι χαρούμενος που την παίρνουμε. Αλλά δεσμευόμαστε γι' αυτά που αγαπάμε. Δεν θα πάρουμε ποτέ δίσκο που δεν μας αρέσει μόνο και μόνο επειδή μας πιέζει μια εταιρεία και μας λέει "παίξτε τον γιατί πρέπει να πουλήσουμε". Όμως το να παίζουμε τρελά τον Μάλαμα ή τον Αλκίνοο - "τα δικά μας παιδιά" γενικά - πάρα πολύ θα συνεχίσουμε να το κάνουμε. Αν ο άλλος θεωρεί ότι κάνοντας αυτό τα παίρνουμε, τότε σαφώς κάτι κάνουμε λάθος. Γιατί το περίφημο ρητό για την γυναίκα του Καίσαρα για κάποιο λόγο συνεχίζει να υπάρχει. Με ανησυχεί το να μην φαινόμαστε τίμιοι.
Το ότι ο κύριος Μάλαμας, ο Σωκράτης τέλος πάντως, όπως και ο Αλκίνοος κι ο Ορφέας και τα υπόλοιπα "δικά σας παιδιά", όπως τους αποκαλείς, είναι και φίλοι σου, αυτό δεν δέχεσαι πως μπορεί να θεωρηθεί επιλήψιμο;
Γίνανε φίλοι μου αφού πρώτα αγάπησα τη μουσική τους, δεν έγινε ανάποδα. Δεν επιδίωξα ποτέ να γίνει φίλος μου ο κύριος Καρβέλας, γιατί σιχαίνομαι τη μουσική του. Επιδιώκεις να γίνουν φίλοι σου κάποιοι άνθρωποι που εκ προοιμίου αγαπάς την τέχνη τους. Το ανάποδο θα ήταν το περίεργο και επιλήψιμο, να μην αγαπούσα την τέχνη τους και επειδή είναι φίλοι να τους παίζω. Δεν έγινε έτσι. Προϋπήρχε η εκτίμηση της φιλίας. Να σου πω και κάτι παραπάνω όμως, κάτι ειλικρινές για το ποια είναι η υποχώρηση που μπορεί να κάνουμε. Άμα βγάλει έναν κακό δίσκο ένας "δικός μας" η υποχώρηση που μπορούμε να κάνουμε είναι να μην το πούμε ότι είναι κακός, όχι να τον παίξουμε. Αν βγάλει για παράδειγμα έναν κακό δίσκο ο Ορφέας, ποτέ δεν θα πούμε απ' το μικρόφωνο "Ορφέα, τι είναι αυτό που έκανες, είναι πάρα πολύ κακό", αλλά ούτε θα τον παίζουμε μανιωδώς πουλώντας το παραμύθι "παιδιά, αυτό που ακούτε είναι καλό". Θα αποσιωπήσουμε το ότι είναι κακό. Αυτή είναι η μόνη υποχώρηση που καμιά φορά γίνεται.
Και κάτι για την προσωπική ζωή σου, Οδυσσέα. Πόσο επηρεάζεται από την επαγγελματική;
Δυστυχώς πάρα πολύ. Και λέω δυστυχώς γιατί ο ισορροπημένος άνθρωπος κρίνεται από την προσωπική του ζωή, όχι από την επαγγελματική. Αν, δηλαδή, έχεις μια πολύ καλή επαγγελματική ζωή και χάλια προσωπική, είσαι ανεπρόκοπος, κομπλεξικός και απλά κυνηγάς τα φράγκα. Με βάση τη δική μου πείρα αλλά και από φίλους καλλιτέχνες που παρατηρώ, όσοι έχουν μια ισορροπημένη ζωή - έχουν κάνει δυο-τρία παιδιά που τα αγαπάνε, τα πάνε καλά με τη γυναίκα τους κι όλα αυτά - βλέπεις ότι ακόμα και στα επαγγελματικά τους είναι πολύ πιο large, πιο νορμάλ στις αντιδράσεις τους, λιγότερο ανταγωνιστικοί και λιγότερο υστερόβουλοι. Όσοι έχουν κάνει τα πάντα για την καριέρα, με τελείως διαλυμένη προσωπική ζωή, είναι psycho, έχουν αρρωστήσει, τους λυπάσαι δηλαδή. Εγώ την ισορροπία δεν την έχω καταφέρει ακόμα. Τα πάντα είναι πάνω στη δουλειά, αλλά έχω ήδη αποφασίσει ότι δεν θα συνεχιστεί έτσι, δηλαδή έχω βάλει προσωπικό όριο και κάποια στιγμή θα πω τέρμα, θέλω να κοιτάξω λίγο κι εμένα.
