Θα πω το εξής: Δεν πιστεύω ότι τα χάρτινα βιβλία είναι καταδικασµένα. Δεν είµαι της γνώµης ότι σύντοµα θα πάψουν να υπάρχουν, τσαλαπατηµένα από τον οδοστρωτήρα που είναι τα e-books. Δεν είµαι Λουδίτης, κάθε άλλο. Για τις εφηµερίδες και τα περιοδικά πιστεύω ακριβώς το αντίθετο: Θα πάψουν να υπάρχουν.
Τα επόµενα (όχι πολλά) χρόνια θα εξαφανιστούν στη συντριπτική τους πλειοψηφία, και θα µείνουν µόνο ελάχιστα για τους πολύ µεγάλους σε ηλικία. Οι υπόλοιποι θα τα θυµούνται πότε πότε µε νοσταλγία, σαν τα βινύλια, και οι νεότεροι δεν θα τα θυµούνται καθόλου, σαν τα βινύλια. Ο λόγος είναι απλός: Η µονάδα της πληροφορίας στα περιοδικά και τις εφηµερίδες, το µικρότερο αυτοτελές στοιχείο του λόγου δηλαδή, είναι το άρθρο. Οι εφηµερίδες και τα περιοδικά είναι συλλογές από προεπιλεγµένα άρθρα τυπωµένες σε πάκους από φύλλα χαρτιού, σαν αυτόν που κρατάς τώρα. Κι αυτός που κρατάς τώρα είναι δωρεάν. Οι περισσότεροι που κυκλοφορούν εκεί έξω κοστίζουν λεφτά. Αυτοί είναι που θα εξαφανιστούν πρώτα.
Γιατί τα τελευταία χρόνια η ανθρωπότητα βρήκε έναν πολύ καλύτερο τρόπο να διαβάζει άρθρα: Το Ίντερνετ. Ένα περιοδικό έχει µέσα πόσα άρθρα, τριάντα; Πενήντα; Μια εφηµερίδα να έχει µέσα εκατό; Το ίντερνετ έχει µέσα του όλα τα άρθρα του κόσµου, περισσότερα άρθρα από όσα θα προλάβαινες να διαβάσεις σε όλη σου τη ζωή ακόµα κι αν δεν έκανες τίποτα άλλο απ’ το να διαβάζεις άρθρα. Και είναι διαθέσιµο από συσκευές κάθε είδους και σχήµατος. Και είναι σχεδόν δωρεάν. Και κάθε µέρα που περνάει µεγαλώνει. Δεν είναι απλά καλύτερο -είναι τάξεις µεγέθους καλύτερο από τον παλιό τρόπο, γι’ αυτό ο παλιός τρόπος ανάγνωσης άρθρων σιγά σιγά θα φθίνει, όπως έφθινε ο τηλέγραφος και το βινύλιο όταν εµφανίστηκαν τρόποι καλύτεροι για να κάνει κανείς τις αντίστοιχες δουλειές.
Για τα βιβλία, όµως, δεν ισχύει το ίδιο. Γιατί στο βιβλίο η µονάδα δεν είναι ένα υποσύνολο του κειµένου, δεν είναι “ένα κεφάλαιο”. Είναι ολόκληρο το βιβλίο. Κάθε βιβλίο είναι µια αυθύπαρκτη µονάδα και έτσι ως προϊόν διατηρεί περισσότερο την αξία του. Ίντερνετ ξε-ίντερνετ, ένα βιβλίο είναι ένα βιβλίο.
Εγώ πλέον διαβάζω τα περισσότερα βιβλία µου στο AmazonKindle, και έχω διαπιστώσει ότι είναι ένας καλύτερος τρόπος για διάβασµα. Τα βιβλία είναι σχετικά φτηνά, τα κατεβάζω ακαριαία όταν τα διαλέγω, µου επιτρέπουν εύκολα και γρήγορα να υπογραµµίζω αποσπάσµατα που θέλω να θυµάµαι, και βέβαια µπορώ να τα διαβάσω σε οποιαδήποτε συσκευή έχω εύκαιρη, στο κινητό, το iPad, ακόµα και στην οθόνη του υπολογιστή. Κάθε φορά που ανοίγω το βιβλίο σε οποιαδήποτε συσκευή, δε, θυµάται πού έχω µείνει, ακόµα και αν είχα σταµατήσει να το διαβάζω σε άλλη συσκευή.
Πλέον διαπιστώνω ότι µε το Kindle διαβάζω πολύ περισσότερο από παλιά -σχεδόν διπλάσια βιβλία. Έχω καταλήξει ότι τα e-books είναι καλύτερος τρόπος να διαβάζεις βιβλία από ό,τι τα χάρτινα βιβλία.
Αλλά όχι “τάξεις µεγέθους” καλύτερος.
Πρόσεξε: Τα χάρτινα βιβλία είναι µια χαρά τεχνολογία. Είναι σχετικά µικρά και φορητά, πολύ ευανάγνωστα, δεν χρειάζονται φόρτιση και σε τουλάχιστον ένα πράγµα υπερτερούν σαφώς των e-books: Σου επιτρέπουν να πλοηγείσαι στο κείµενο πολύ πιο εύκολα και γρήγορα µε το κόλπο που λέγεται “ξεφύλλισµα”. Κατά τη γνώµη µου είναι πλέον υποδεέστερα ως µέσο διαβάσµατος από τα e-books, αλλά όχι πάρα πολύ χειρότερα. Είναι, ας πούµε, 20% χειρότερα. Η τεχνολογία των e-books θα βελτιώνεται ολοένα, βεβαίως, και τα χάρτινα βιβλία, που είναι πάνω-κάτω η ίδια τεχνολογία εδώ και κοντά 600 χρόνια, θα µένουν πίσω. Αλλά δεν θα εξαφανιστούν όσο γρήγορα θα εξαφανιστούν τα περιοδικά και οι εφηµερίδες, γιατί δεν είναι τόσο χειρότερα από το νέο µέσο που ήρθε να τα αντικαταστήσει. Έχουν ακόµα ζωή.
Η σηµαντικότερη καινοτοµία που εισάγουν τα e-books, ωστόσο, δεν έχει να κάνει µε το ίδιο το τελικό προϊόν όσο µε τη διαδικασία παραγωγής τους. Εκεί συµβαίνουν αυτή τη στιγµή οι πιο κοσµογονικές αλλαγές. Όπως έχει γίνει σε τόσους κλάδους στο παρελθόν, η τεχνολογία καταργεί και εδώ τους πολλούς µεσάζοντες: Ένας συγγραφέας σήµερα µπορεί να κάτσει να γράψει ένα βιβλίο µόνος του, να το µετατρέψει σε e-book µόνος του και να το πουλήσει στους αναγνώστες µόνος του απευθείας. Δεν χρειάζεται εκδότη να του το εγκρίνει, να του το τυπώσει και να το διαφηµίσει, δεν χρειάζεται καν βιβλιοπωλείο να του το πουλήσει. Με ένα site, ένα λογαριασµό στο PayPal και λίγο δωρεάν µάρκετινγκ στα socialmedia, µπορεί να γίνει κανονικός συγγραφέας χωρίς να ζητήσει την άδεια και χωρίς να πάρει την έγκριση κανενός.
Αυτή η αλλαγή είναι πολύ σηµαντική. Οι συνέπειές της ακόµα δεν έχουν γίνει απολύτως αντιληπτές, καθώς βρισκόµαστε στα πρώτα στάδιά της. Βιβλιοπωλεία κλείνουν, εκδότες τραβάνε ζόρια, το µονοπώλιο του Amazon επεκτείνεται, αλλά ταυτόχρονα οι ιστορίες επιτυχίας στο self-publishing µοιάζουν µεµονωµένες εξαιρέσεις. Είναι φυσιολογικό: Πρόκειται για µια πολύ σηµαντική µετάβαση και θα πάρει χρόνο. Ακόµα δεν υπάρχουν πολλά καλά εργαλεία για να φτιάχνουν επίδοξοι συγγραφείς τα βιβλία µόνοι τους µε τη σωστή µορφή, και οι τρόποι πώλησης δεν είναι πάρα πολύ απλοί. Το µοντέλο που περιγράφω παραπάνω είναι εφικτό, απόλυτα ρεαλιστικό, αλλά όχι όσο εύκολο µοιάζει από την περιγραφή. Αλλά είναι θέµα χρόνου να γίνει ευκολότερο, πιο καθολικό. Σύντοµα συγγραφείς θα µπορούν να προσφέρουν τα βιβλία τους σε αναγνώστες µε την ίδια ευκολία που γράφουν blogposts. Προς το παρόν εστιάζουµε στις αρνητικές συνέπειες του φαινοµένου, τα κλειστά βιβλιοπωλεία και τις χαµένες θέσεις εργασίας στην εκδοτική αγορά, αλλά δεν βλέπουµε τις πολύ σηµαντικότερες θετικές, που θα έρθουν σύντοµα: Τον εκδηµοκρατισµό της γραφής.
Καθώς περνάν τα χρόνια, η ανθρωπότητα διαβάζει όλο και περισσότερο, και η ανάγκη για καλό γραπτό λόγο µεγαλώνει. Το ότι τώρα θα διαβάζουµε σε οθόνες και όχι σε χαρτί δεν έχει καµία σηµασία: Το ότι διαβάζουµε όλο και περισσότερο έχει, γιατί αυτό σηµαίνει αυξηµένη ζήτηση και έτσι αυξηµένες ευκαιρίες για δηµιουργικούς ανθρώπους που έχουν µέσα τους λέξεις και που µέχρι τώρα είχαν µπροστά τους αµέτρητα αλλά απαραίτητα εµπόδια για να τις δείξουν στο κοινό. Η Τζόαν Ρόουλινγκ, λέει, πήγε σε 12 (ή σε 9, ανάλογα µε την πηγή) εκδοτικούς οίκους το χειρόγραφο του Χάρι Πότερ και έφαγε πόρτα. Φαντάσου πόσοι άλλοι Χάρι Πότερ κόλλησαν στην έκτη, την έβδοµή ή την ένατη χυλόπιτα και δεν πήγαν παρακάτω, και δεν εκδόθηκαν ποτέ. Σιγά σιγά αυτό αλλάζει. Και µπορεί η αλλαγή πρόσκαιρα να µοιάζει επώδυνη, αλλά είναι προφανές ότι µεσοπρόθεσµα είναι αισιόδοξη και µακροπρόθεσµα µοιάζει θαυµάσια.
Κι αυτό δεν το λέω µόνο ως συγγραφέας. Κυρίως και πρώτα απ’ όλα, το λέω ως αναγνώστης.
INFOBOX
Ο δηµοσιογράφος και συγγραφέας Θοδωρής Γεωργακόπουλος τον περασµένο Φεβρουάριο έκανε ένα πρωτότυπο πείραµα: Δοκίµασε να γράψει ένα ολόκληρο µυθιστόρηµα µέσα σε ένα µήνα “live”, ανεβάζοντας ένα κεφάλαιο κάθε µέρα από 1η µέχρι 29 Φεβρουαρίου στο www.februarios.com. Και τα κατάφερε.
Το βιβλίο που προέκυψε ονοµάζεται“Φεβρουάριος” και λέει την ιστορία ενός άνεργου δηµοσιογράφου που έχει χάσει τη γυναίκα του σε τροχαίο, ο οποίος γράφει ένα ηµερολόγιο του σηµαντικότερου µήνα της ζωής του, του Φεβρουαρίου του 2012. Η ιστορία περιέχει ψήγµατα της πραγµατικότητας εκείνου του κρίσιµου Φεβρουαρίου -κατά τον οποίο µεταξυ άλλων ψηφίστηκε το Μνηµόνιο 2, κάηκε ο κινηµατογράφος Αττικόν κι είχαµε µια από τις µεγαλύτερες νεροποντές των τελευταίων χρόνων στην Αθήνα-, όπως τα έζησε ο (φανταστικός) πρωταγωνιστής του.
Κατά τη διάρκεια του πειράµατος 15.000 άνθρωποι διάβασαν περισσότερα από 100.000 κεφάλαια του µυθιστορήµατος.
Το ολοκληρωµένο βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε χάρτινη και ηλεκτρονική µορφή στις 2 Ιουλίου.
Διάβασε περισσότερες πληροφορίες στο www.februarios.com
