Λίγη ώρα µετά το τέλος του TEDxThessaloniki 2012, έξω από το πολύ όµορφο Ολύµπιον, η Αγγλίδα συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ ("Το Νησί", "Το Νήµα") µε ρώτησε το εξής: Τι κερδίζει ο κόσµος από εκδηλώσεις σαν αυτή;
Ήταν µια δίκαιη ερώτηση.
Είχα συναντήσει τη Βικτόρια λίγους µήνες νωρίτερα, στην Αθήνα, όπου της είχα πάρει µια µικρή συνέντευξη για το καινούριο της βιβλίο και µετά είχαµε µιλήσει για διάφορα ενδιαφέροντα πράγµατα. Πλησίαζε η 17η Νοέµβρη τότε, θυµάµαι, και είχαµε κουβεντιάσει για το βιβλίο της, για το ενδεχόµενο να γίνουν εκτεταµένα επεισόδια στην πόλη και, κυρίως είχαµε µιλήσει για τον Τσίπρα. Δεν ξέρω γιατί. Την είχε συναρπάσει το θέµα. Τώρα, όµως, µισό χρόνο αργότερα, η κατάσταση στη χώρα ήταν πολύ διαφορετική. Ακόµα χειρότερη. Κι είχα πολλά καινούρια πράγµατα να της πω για τον Τσίπρα. Αλλά εκείνο το βράδυ είχαµε βρεθεί στη Θεσσαλονίκη για άλλο λόγο.
Το TEDxThessaloniki είναι ένα από τα TEDxevents, τα συνέδρια αυτά στα οποία αξιόλογοι άνθρωποι µαζεύονται και ακούν άλλους αξιόλογους ανθρώπους να µιλάνε για αξιόλογα πράγµατα για 18 λεπτά ο καθένας, το πολύ. Υπάρχουν εκατοντάδες τέτοια που διοργανώνονται κάθε χρόνο σε εκατοντάδες πόλεις του πλανήτη, όλα εµπνευσµένα από το ετήσιο TEDconference που διεξάγεται στο LongBeach της Καλιφόρνιας. Το TEDxThessaloniki, όπως και το TEDxAthens, συγκαταλέγονται στα "µεγάλα" TEDxevents, αυτά που καλούν διεθνείς προσωπικότητες ως οµιλητές και τα οποία επισκέπτονται πολλές εκατοντάδες άνθρωποι, ενώ χιλιάδες τα παρακολουθούν από τα socialmedia και το web, είτε live είτε παρακολουθώντας τα βίντεο που ανεβαίνουν στο YouTube στη συνέχεια.
Το TEDxThessaloniki 2012 ήταν το τρίτο TEDx που επισκέπτοµαι από κοντά. Είχα µιλήσει στο TEDxAthens του 2010 (για το θάνατο των έντυπων media) και είχα παρακολουθήσει και την εκδήλωση του 2011 ως θεατής, οπότε θεωρώ τον εαυτό µου σχετικά έµπειρο, και είµαι µάλλον κατάλληλος να δώσω µιαν απάντηση στη Βικτόρια. Αν δεν καταλαβαίνω εγώ τι κερδίζει ο κόσµος από τέτοιες εκδηλώσεις, ποιος καταλαβαίνει;
Φέτος στο TEDxThessaloniki µίλησαν δεκαέξι ενδιαφέροντες άνθρωποι, αρκετά διαφορετικοί µεταξύ τους, όχι όλοι γνωστοί ή προβεβληµένοι, αλλά ξέρεις πώς είναι αυτά, ο κόσµος είναι γεµάτος µε ενδιαφέροντες ανθρώπους που δεν τους έχεις ακουστά. Υπήρχε ένας Έλληνας επιχειρηµατίας ο οποίος έχει φτιάξει ένα ίδρυµα για τα παιδιά της Γουατεµάλας, µια ποιήτρια βραβευµένη µε MacArthurgeniusgrant, µια εθελοντής στο Στρατό Σωτηρίας, µια σύµβουλος του ΟΗΕ σε θέµατα µεταρρυθµίσεων σε χώρες της Μέσης Ανατολής, µια υδροβιολόγος του "Αρχιπελάγους", και µια επιχειρηµατίας που έχει φτιάξει εταιρία που παράγει προϊόντα από βελανίδια στη Τζιά. Μίλησαν ο δηµοσιογράφος Γκάζµεντ Καπλάνι, ο σκηνοθέτης Γιάννης Σµαραγδής και, όπως είπαµε, η συγγραφέας Βικτόρια Χίσλοπ. Έπαιξαν µουσική ο Γιάννης Αγγελάκας, η Κέρεν Ανάν, οι Musi-Fi και ο Λεόν.
Οι οµιλίες που µου προξένησαν κυρίως το ενδιαφέρον, ωστόσο, και που ήταν περισσότερο σηµαντικές και αξιοµνηµόνευτες, ήταν πέντε.
Ο επιχειρηµατίας Έρικ Παρκς εξιστόρησε το ταξίδι της δηµιουργίας ενός startup στην Ελλάδα παραλληλίζοντάς το µε το ταξίδι του Οδυσσέα. Σε κάθε στάση του ταξιδιού ο παραλληλισµός είχε νόηµα, ήταν ουσιαστικός, και έκανε την οµιλία ενδιαφέρουσα και ζωντανή. Στο τέλος δεν είχες µάθει µόνο το πόσο δύσκολο είναι να φτιάξει κανείς µια επιχείρηση τεχνολογίας στην Ελλάδα. Είχες µάθει το γιατί (γελώντας) και είχες µάθει κι άλλα πράγµατα, όπως για παράδειγµα ότι το βυζαντινό σόλδιο ήταν το ισχυρότερο νόµισµα στην παγκόσµια ιστορία.
Ο πρώην δήµαρχος Τιράνων Έντι Ράµα προσπάθησε να πείσει το κοινό για την αξία της πολιτικής. Ήταν µια αποστολή δύσκολη. Αναφέρθηκε στην περίοδο που ήταν δήµαρχος και τις ριζικές αλλαγές αναµόρφωσης της πόλης που επέβαλε µε την κατεδάφιση αυθαιρέτων και την βαφή των προσόψεων των κτιρίων µε έντονα χρώµατα -µια καλή εφαρµογή της θεωρίας των "σπασµένων παραθύρων". Στο τέλος το κοινό χειροκροτούσε ενθουσιασµένο και, προφανώς, πεπεισµένο για την αξία της πολιτικής, µα εγώ άλλο είχα καταλάβει: Άλλο "πολιτικός", κι άλλο πολιτικός που είναι ταυτόχρονα και καλλιτέχνης, όπως ο Έντι Ράµα.
Ο κοκκινοµάλλης, ενθουσιώδης Τσέχος οικονοµολόγος Τοµάς Σέντλατσεκµίλησε για την οικονοµική κρίση µε λόγια που ενίοτε γίνονταν περίπλοκα (καθώς µέρος του κοινού δεν µπορούσε να καταλάβει την ορολογία στα Αγγλικά), αλλά το µεγαλύτερο µέρος του µηνύµατός του ήταν εύληπτο και εκλαϊκευµένο. "Η Ελλάδα δεν είναι πίσω από τις άλλες χώρες", είπε. "Είναι είκοσι χρόνια µπροστά. Πτώχευσε πρώτη". Έκανε και µια πολύ εύστοχη παροµοίωση του υπερδανεισµού µε το χανγκόβερ, κι αυτό ήταν: Το κοινό ήταν δικό του.
Η Κατερίνα Βρανά δεν έδωσε µια κανονική οµιλία, αλλά ήταν µια από τις performers της ηµέρας, κάνοντας stand-upcomedy. Την ξεχώρισα ανάµεσα στις πραγµατικά σηµαντικές στιγµές (και µαζί και όλοι οι θεατές) επειδή το νούµερό της, που το έκανε στα αγγλικά, ήταν πραγµατικά πολύ καλό. Παίζοντας µε τα Ελληνικά στερεότυπα και κοροϊδεύοντας ανελέητα του Άγγλους έκλεισε πολύ ευχάριστα το κατά τα άλλα υποτονικό πρώτο µέρος της εκδήλωσης. Αργότερα, όταν το στήσιµο των οργάνων για το (σύντοµο, αλλόκοτο) τραγούδι του Αγγέλακα καθυστερούσε, οι curators Ανέστης και Ελένη τη φώναξαν να ανέβει πάλι στη σκηνή για να γεµίσει χρόνο λέγοντας κι άλλα αστεία - και ανέβηκε, και είπε κι άλλα αστεία, εξίσου πετυχηµένα, και µάλιστα στα ελληνικά. Αργότερα έµαθα ότι η Βικτόρια Χίσλοπ ξετρελάθηκε από την περφόρµανς και αντάλλαξαν στοιχεία επικοινωνίας. Να πούµε εδώ ότι άντρας της Βικτόριας είναι ο Ίαν Χίσλοπ. Googlehim και θα καταλάβεις γιατί αυτό είναι σηµαντικό.
Τέλος, η καλύτερη οµιλία της ηµέρας ήταν, πανθοµολογουµένως, αυτή του Άγγελου Πατσιά, του δασκάλου από το Φουρφουρά της Κρήτης. Ο Φουρφουράς είναι ένα χωριό 44 χιλιόµετρα από το Ρέθυµνο, κι εκεί ο Πατσιάς µαζί µε άλλους τρεις δασκάλους και µε τη βοήθεια όλου του χωριού έχουν φτιάξει ένα πρότυπο δηµοτικό σχολείο, στο οποίο τα παιδιά µαθαίνουν παίζοντας, συζητώντας µε επισκέπτες, τραγουδώντας, και φτιάχνοντας και τα βιντεάκια του "Φουρφουρά TV", ένα από τα οποία είδαµε. Ήταν µια καταπληκτική οµιλία, πηγαία και χιουµοριστική, που είχε και κάτι πρωτότυπο και ουσιαστικό να πει, ενώ ο οµιλητής ήταν και πολύ συµπαθής. Κέρδισε ολοκληρωτικά το κοινό, το οποίο στο τέλος του χάρισε ένα άξιο και µακροσκελές standingovation.
Μετά από όλα αυτά, λοιπόν, ξεχυθήκαµε στην πλατεία Αριστοτέλους η οποία, στεγνή πια, µετά τη µεσηµεριανή µπόρα, ήταν γεµάτη ανέµελους Θεσσαλονικείς.
Πράγµα που µας φέρνει ξανά στο ερώτηµα της Βικτόριας Χίσλοπ.
Τι κατάλαβαν οι 700 που βρέθηκαν στο Ολύµπιον στις 12 Μαΐου; Τι κέρδισαν από την παρουσία τους εκεί; Οι οµιλίες στο TEDxThessaloniki ήταν σύντοµες κι ανάκατες. Δεν ήταν ακριβώς διδακτικές, δεν αποκάλυπταν µυστικά, δεν έδιναν ξεκάθαρες συµβουλές για να τις πάρουν τα µέλη του κοινού και να τις εφαρµόσουν στις ζωές τους. Σκόρπιες ιδέες ήταν, µερικές ωραίες ιστορίες, πολύ γέλιο, κάµποση βαρεµάρα. Οπότε;
Αυτό που έχω καταλάβει πια, κι αυτό που είπα στη Βικτόρια Χίσλοπ τότε, είναι το εξής:
Δεν έχουν ιδιαίτερη σηµασία οι οµιλίες. Οι 700 άνθρωποι που βρέθηκαν εκεί, και οι 1200 που βρέθηκαν τον περασµένο Δεκέµβριο στο TEDxAthens, είχαν την ευκαιρία να περάσουν µία ηµέρα ανάµεσα σε οµοίους τους συζητώντας για πράγµατα που τους αφορούν και ακούγοντας πράγµατα που τους ενδιαφέρουν. Αυτό είναι το σηµαντικότερο από όλα: Η ώσµωση. Οι άνθρωποι που αποτελούν το κοινό του TEDx είναι µια ανήσυχη ελίτ, προφανώς µπουρδουκλωµένη και βαθιά τεθλιµµένη στην Ελλάδα του 2012 της πτώχευσης, της αβεβαιότητας, του Σαµαρά και του Τσίπρα, και όταν βρίσκεται σε ένα χώρο enmasse και εκτίθεται σε ιδέες, χαίρεται. Το να είσαι ανάµεσα σε εκατοντάδες ανθρώπους που µοιράζονται ανησυχίες και, σε κάποιο βαθµό, και παραστάσεις και καταβολές, είναι πράγµα ευχάριστο, πληµµυρίζει το µυαλό µε ενδορφίνες. Το καλύτερο πράγµα στα TEDx είναι το διάλειµµα, όπου µιλάς µε γνωστούς και σου µιλάν άγνωστοι. Μπορεί αυτό το πράγµα να µην έχει απτό, χειροπιαστό µακροπρόθεσµο αποτέλεσµα (θα µπορούσα να επιχειρηµατολογήσω πως ούτε το πολυθρύλητο TED έχει), αλλά έχει βραχυπρόθεσµο: Τη χαρά. Την πρόσκαιρη αισιοδοξία.
Αυτό είναι τελικά το TEDx, είπα στη Βικτόρια Χίσλοπ: Ένα placebo για την κρίση.
Δείτε εδώ τα videos με ακόμα περισσότερο υλικό για το TEDxTHESSALONIKI
