


Μοιράζει τη ζωή της ανάµεσα στη Σάµο, την Ικαρία και τους Φούρνους εκπαιδεύοντας τις τοπικές κοινωνίες ψαράδων. Η 33χρονη υδροβιολόγος Αναστασία Μήλιου τα τελευταία δεκατρία χρόνια είναι συντονίστρια επιστηµονικής έρευνας στο ινστιτούτο θαλάσσιας προστασίας, Αρχιπέλαγος. Αν έχετε και εσείς βαρεθεί να ακούτε από τους οικονοµολόγους για το πόσο φτωχοί είµαστε, ευκαιρία να ανακαλύψετε πόσο πλούσια είναι αυτή η έρµη χώρα. Και που µπορεί να επενδύσει αν θέλει να επιστρέψει σε τροχιά ανάπτυξης.
Αναστασία έχεις αναφερθεί δηκτικά στο παρελθόν στην «οικολογία του γραφείου».
Ειδικά στην Ελλάδα µιλάµε για το περιβάλλον και την προστασία του σα να πρόκειται για ένα φιλολογικό θέµα. Αυτό που επιδιώκει το Αρχιπέλαγος είναι να αποτελέσει ένα θετικό παράδειγµα ώστε να δούµε την οικολογία στην πράξη. Επιδιώκουµε να έχουµε αποτελέσµατα στην προστασία της βιοποικιλότητας, των οικοσυστηµάτων και των τοπικών κοινωνιών που ζουν σε µεγάλο βαθµό ακόµα στην Ελλάδα σε αρµονία µε το περιβάλλον τους. Έχουµε επτά βάσεις στο ανατολικό Αιγαίο. Όλη η οµάδα κινείται µεταξύ αυτών των σταθµών ανάλογα µε τις ανάγκες της έρευνας.
Αποτελεί κίνητρο για εσάς το γεγονός ότι στην Ελλάδα είµαστε πάρα πολύ πίσω σε θέµατα περιβαλλοντικής προστασίας;
Έχουµε τόσο σηµαντικό θαλάσσιο πλούτο που θα έπρεπε να υπάρχουν δεκάδες ινστιτούτα σαν το Αρχιπέλαγος. Οι ανάγκες είναι τεράστιες. Στην Ελλάδα έχουµε τον πιο σηµαντικό θαλάσσιο πλούτο της Ευρώπης και έχουµε καταφέρει να µην γνωρίζουµε ούτε τα σπάνια είδη που ζουν στις θάλασσες µας. Εδώ ζει ο τελευταίος και σηµαντικότερος πληθυσµός θαλάσσιων θηλαστικών στη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Έχουµε για παράδειγµα τρία είδη φαλαινών και κάθε φορά που το αναφέρω συνειδητοποιώ ότι ο περισσότερος κόσµος το αγνοεί. Η ύπαρξη φαλαινών στις ελληνικές θάλασσες είναι γνωστή από την εποχή του Αριστοτέλη. Πολλά αρχαία κείµενα κάνουν λεπτοµερείς αναφορές στα υπέροχα αυτά θηλαστικά. Έχουµε τέσσερα είδη δελφινιών. Το απειλούµενο κοινό δελφίνι έχει εξαφανιστεί από την υπόλοιπη Μεσόγειο ενώ υπάρχει σε σηµαντικούς πληθυσµούς ακόµα στο Αιγαίο. Τέλος υπάρχει η µεσογειακή φώκια, το νούµερο ένα απειλούµενο είδος θαλάσσιου θηλαστικού στον κόσµο. Παγκοσµίως έχουν καταµετρηθεί µόλις 450 τέτοια ζώα, εκ των οποίων τα 250 είναι κοντά µας, ανάµεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Είναι σηµαντικό να συνειδητοποιήσουµε τον πλούτο µας και να προστατεύσουµε ό,τι µπορούµε όσο είναι καιρός.
Πώς είναι να είσαι πρέσβειρα της Ελλάδας στην Ε.Ε. για την αειφόρο θαλάσσια πολιτική;
Η Ευρώπη περιµένει να δει προτάσεις από την Ελλάδα. Και αυτό γιατί εκείνοι έχουν καταστρέψει ένα µεγάλο κοµµάτι των θαλασσών τους µε την έντονη βιοµηχανοποίηση τις δεκαετίες του ‘50 και του 60, όταν η οικολογία ήταν άγνωστη έννοια. Οι Ευρωπαίοι συνειδητοποιούν περισσότερο από µας τους ίδιους ότι κρατάµε στα χέρια µας ένα τεράστιο κοµµάτι όχι µόνο της εθνικής αλλά και της παγκόσµιας κληρονοµιάς και έτσι στηρίζουν πρωτοβουλίες για να αλλάξουµε πράγµατα.
Πόσο ανησυχητική είναι η εντατική υπεραλίευση;
Η εντατική και ανεξέλεγκτη υπεραλίευση είναι ένα τεράστιο πρόβληµα στην Ελλάδα. Γενικότερα η Μεσόγειος είναι το µαύρο πρόβατο της Ευρώπης. Στην Ελλάδα επικρατεί το απόλυτο χάος. Ο καθένας ψαρεύει παράνοµα και καταστροφικά µε όποιον τρόπο µπορεί. Έχουµε 6.000 καΐκια, που το καθένα µεµονωµένα έχει πολύ µικρή επίδραση στο περιβάλλον, αλλά συνολικά προκαλούν ζηµία. Έχουµε την πρακτική του δυναµίτη η οποία καταστρέφει όχι µόνο τα οικοσυστήµατα αλλά τροµοκρατεί και τις τοπικές κοινωνίες. Οι νόµιµοι και αειφορικοί αλιείς δεν τολµούν να κάνουν καταγγελίες γιατί ξέρουν ότι ο επόµενος δυναµίτης µπορεί να πέσει στο καΐκι τους. Άλλες χώρες ακόµη και στην παρανοµία είναι οργανωµένες π.χ. η Ιταλία έχει αλιευτική µαφία. Έρχονται παράνοµα σκάφη από την Ιταλία και την Τουρκία τα οποία εκµεταλλεύονται το κενό ελέγχου. Δεν είναι πλέον παράνοµη αλιεία, είναι µια ληστεία η οποία γίνεται µπροστά στα µάτια µας. Αν δεν δώσουµε ένα τέλος θα είναι πολύ δύσκολο να επιβιώσουν τα επόµενα χρόνια η παράκτια αλιεία και η θαλάσσια ζωή.
Ποια είναι η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υπεραλίευση;
Η αλιεία δε θέλει απαγόρευση αλλά διαχείριση. Αυτό που έκαναν οι ευρωπαϊκές πολιτικές να µειώσουν τα καΐκια ενώ παράλληλα επιδότησαν άλλα να αυξήσουν την ικανότητα τους να ψαρεύουν ήταν ένα τεράστιο λάθος. Αυτό που δουλεύουµε εντατικά τα τελευταία χρόνια είναι η δηµιουργία της πρώτης συνδιαχειριζόµενης ζώνης αλιείας στην Ελλάδα βάσει επιστηµονικών και κοινωνικών κριτηρίων. Πρέπει δοθούν τα εργαλεία στις τοπικές κοινωνίες να διαχειριστούν τοπικά τα αποθέµατα τους. Μόνο έτσι θα έχουµε µια σηµαντική ανάκαµψη. Αυτό λέει η επιστήµη και η εµπειρία από τον υπόλοιπο κόσµο. Μην ξεχνάµε ότι είµαστε µια από τις ελάχιστες χώρες στον κόσµο και ίσως η µόνη στη Μεσόγειο, που δεν έχει διαχειριζόµενες περιοχές αλιείας. Ακόµη και η κατεχόµενη Κύπρος έχει από το 1999 και έτσι διατηρεί από τους πιο πλούσιους ψαρότοπους στη Μεσόγειο. Δεν το κάνουν επειδή είναι οικολόγοι, αλλά γιατί θέλουν να επιβιώσουν ως µια φτωχή χώρα. Ας το δούµε λοιπόν έστω και οικονοµικά, σαν µοχλό ανάπτυξης, και θα ωφεληθούµε και εµείς και οι κοινωνίες και η βιοποικιλότητα.
Έχεις κρούσει πολλές φορές τον κώδωνα του κινδύνου για το γεγονός ότι είµαστε εντελώς απροετοίµαστοι για ένα ατύχηµα.
Έχουµε ένα τελείως αναποτελεσµατικό µηχανισµό. Αυτό φάνηκε πριν από πέντε χρόνια µε το SeaDiamond και έκτοτε έχουν αλλάξει ελάχιστα. Αν σε τουριστική σεζόν µε ευνοϊκές καιρικές συνθήκες δεν µπορέσαµε να αντιµετωπίσουµε ένα ατύχηµα κρουαζιερόπλοιου σε ένα από τα µεγαλύτερα τουριστικά λιµάνια της Μεσογείου, τι θα κάνουµε αν έχουµε ένα ατύχηµα πετρελαιοφόρου το χειµώνα, νύχτα, µε δυσµενείς καιρικές συνθήκες σε βραχονησίδα; Δεν εφαρµόζουµε µηχανισµούς πρόληψης. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν οι ελληνικές αρχές και οι τοπικές κοινωνίες την άµεση ανάγκη να εφαρµοστούν µέτρα στο Αιγαίο για να αποτρέψουµε µια καταστροφή που θα είναι όχι µόνο οικολογική αλλά και οικονοµική.
Μας λείπουν τα χρήµατα, η οργάνωση, ή η πολιτική βούληση ώστε να παρθούν µέτρα;
Αν σκεφτούµε τις οικονοµικές επιπτώσεις που θα έχει ένα τέτοιο ατύχηµα, η οικονοµική επένδυση για να το αποτρέψουµε είναι ελάχιστη. Λείπει η πολιτική βούληση. Δεν έχουµε συνειδητοποιήσει την καταστροφή που παραµονεύει κάθε λεπτό από την τελείως ανοργάνωτη κίνηση των πλοίων. Σκεφτείτε ότι πάνω από το 50% του στόλου που διαπλέουν το Αιγαίο είναι πλοία µε σηµαίες ευκαιρίας τα οποία έχουν πολύ ελαστικά µέτρα ασφάλειας και µη εκπαιδευµένα πληρώµατα. Είναι πλοία υψηλού κινδύνου και δεν ελέγχεται ούτε καν η πορεία τους. Δεν έχουµε βάλει κανένα κανόνα.
Αναρωτιέµαι τι θα γινόταν αν φτιάχνονταν οι περίφηµοι αγωγοί πετρελαίου.
Όχι µόνο η κατασκευή αγωγών αλλά και η διαδικασία εξόρυξης πετρελαίου από το βυθό αποτελεί τεράστιο κίνδυνο. Αν δεν έχουµε την υποδοµή να διαχειριστούµε µια απλή κίνηση πλοίων, ποιός θα βάλει τους κανόνες για να αντιµετωπιστούν τέτοια πιθανά µεγάλα ατυχήµατα; Αν λειτουργήσουν αγωγοί και πλατφόρµες άντλησης πετρελαίου, που το απεύχοµαι, πιστεύω ότι τα χρήµατα δεν θα πάνε στις τοπικές κοινωνίες που ζουν από την αλιεία και τον τουρισµό. Αντίθετα αυτές θα «λουστούν» τα προβλήµατα της ρύπανσης. Έχουµε ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτηµα ως χώρα που λέγεται ελληνικές θάλασσες και βιοποικιλότητα που µπορεί να λειτουργήσει ως µοχλός ανάπτυξης. Είναι καιρός τώρα που αναζητούµε λύσεις ανάπτυξης να αξιοποιήσουµε τα καλά µας χαρτιά. Να προστατέψουµε και να αναδείξουµε τη µοναδική θαλάσσια φύση που έχουµε γύρω µας.
Δείτε εδώ το video της συνέντευξης της Αναστασίας Μηλιού με ακόμα περισσότερο υλικό