Γλυκός και µειλίχιος ως συνήθως ο Γιάννης Σµαραγδής µάς µιλάει για τη νέα του ταινία «Ο θεός αγαπάει το χαβιάρι», η οποία στην πραγµατικότητα είναι η ιστορία του εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Βαρβάκη. Σε µια εποχή όπου οι µεγάλοι ευεργέτες απουσιάζουν στην… Ελβετία και το crowdfunding είναι πιο διαδεδοµένο από τις χορηγίες των επιφανών ανδρών τι µαθήµατα µπορούµε να αντλήσουµε από την αντιφατική και πολυµήχανη φύση ενός πρώην Ψαριανού πειρατή που σύστησε το χαβιάρι σε όλη την υφήλιο και πέθανε αιχµάλωτος των Άγγλων αφού είχε αφήσει την περιουσία του στο ελληνικό Δηµόσιο;
Πιστεύω ότι δεν αποφασίζει κανείς µας για τίποτα. Ο κόσµος είναι µοιρασµένος στα δύο. Υπάρχει αυτό που βλέπουµε, ο ορατός, ο υλικός κόσµος, αλλά υπάρχει και ένας υπερουράνιος κόσµος -κατά Πλάτωνα- του οποίου τη δύναµη αλλά και την εµβολή µέσα στις ζωές µας µπορούµε να την υποθέσουµε αλλά δεν την ξέρουµε. Αν αυτό συµβαίνει, οι επιλογές µας ως ανθρώπινες οντότητες είναι δοσµένες. Αυτή τη στιγµή ήθελε ο Βαρβάκης να εµφανιστεί ως θέµα είτε γιατί είναι ένα αναγκαίο πρόσωπο για τους Έλληνες ή γιατί είναι αναγκαίο πρόσωπο για την οικουµένη. Η ταινία «Ο θεός αγαπάει το Χαβιάρι» απέκτησε διεθνή διανοµή στο Χόλυγουντ πριν ακόµα γυριστεί!
Ο Βαρβάκης υπήρξε µια πολύ αντιφατική προσωπικότητα.
Ναι, ξεκίνησε ως πειρατής. Ήταν ένας ιδιοτελής άνθρωπος, έκλεβε, µπορεί να έχει σκοτώσει κιόλας, δούλευε για τον εαυτό του. Όµως η ζωή τα έφερε έτσι που θυσίασε το πλοίο του για την ελευθερία της χώρας µας. Έκαψε τον τούρκικο στόλο κάτω από τις εντολές του Ορλόφ ο οποίος είχε έρθει να ηγηθεί ενός κινήµατος που απέτυχε. Ύστερα αφού περπάτησε έξι µήνες, έφτασε στην Αικατερίνη τη Μεγάλη όπου την έπεισε ότι της είναι χρήσιµος. Εκείνη του έδωσε το δικαίωµα αποκλειστικής αλιείας στην Κασπία. Σε µια δεκαετία έγινε ο πλουσιότερος άνθρωπος της περιοχής. Εκεί άρχισε να καταλαβαίνει ότι τα πλούτη είναι πιο σηµαντικά όταν τα µοιράζεσαι. Επειδή ήταν δοτικός, στην κατεύθυνση της αρχαίας ελληνικής φιλαλληλίας, αγαπήθηκε πολύ. Και για αυτό οι ψαράδες του έµαθαν το τοπικό τους φαγητό το οποίο το φυλούσαν το καλοκαίρι σε σπηλιές µε θερµοκρασίες από 5-7 βαθµούς Κελσίου και δεν µπορούσαν να το µετακινήσουν. Αυτό δεν ήταν άλλο από το χαβιάρι. Όταν το δοκίµασε, κατάλαβε ότι αυτό ήταν το καινούργιο χρυσάφι της Ρωσίας. Έπεισε την Αικατερίνη να του δώσει την αποκλειστικότητα εµπορίας για όλο τον κόσµο και έγινε ο µεγάλος αφέντης του χαβιαριού. Γιατί βρήκε –πράγµα που δεν είχαν βρει οι ντόπιοι- τον τρόπο να το διατηρεί και να το µεταφέρει µέσα σε ειδικά κασόνια.
Όταν ξεκίνησε η επανάσταση του 1821 πούλησε όλη του την περιουσία και ήρθε να µορφώσει τους Έλληνες. Αυτός ο άνθρωπος δεν είναι οδηγός του µέλλοντος; Αυτόν τον άνθρωπο δεν θέλουµε τώρα; Αυτός ο άνθρωπος δεν υπάρχει αυτή τη στιγµή στην Ελλάδα αλλά υπάρχει στο κύτταρο µας, στο παρελθόν µας, άρα θα υπάρξει και στο µέλλον.
Έχετε δηλώσει ότι ο ελληνισµός έχασε τη σύνδεσή του µε το αρχαίο ελληνικό πνεύµα όταν παρεµβλήθηκε ο χριστιανισµός.
Αλήθεια είναι αυτό. Ο Χριστός ήταν µια πάρα πολύ µεγάλη προσωπικότητα. Ο χριστιανισµός από την άλλη, σε όλες του τις εκφάνσεις, καθολικισµός, προτεσταντισµός κλπ είναι µια σκοτεινή και σκληρή θρησκεία όπως όλες οι θρησκείες εκτός από κάποιες της Ανατολής οι οποίες αφήνουν ελεύθερο τον άνθρωπο. Τι έκανε ο χριστιανισµός όταν ήρθε στην Ελλάδα; Ενώ οι ιερείς, οι ιέρειες και ό,τι είχε σχέση µε το θείο ήταν λευκό, ξαφνικά έγινε µαύρο, ράσο. Ενώ οι Έλληνες σήκωναν το κεφάλι ψηλά και διερευνούσαν τι είναι η ανθρώπινη ύπαρξη και το σύµπαν, ήρθε ο χριστιανισµός και είπε «πίστευε και µην ερεύνα», «κατέβασε το κεφάλι κάτω και προσκύνα». Και έτσι έχασε η Ελλάδα. Όταν πήγε να συνέλθει - άρχισε η αναγέννηση στη Δύση, εµείς βρεθήκαµε κάτω από την Τουρκοκρατία. Ένας εθνολόγος λέει όσους αιώνες βρεθείς κάτω από αλλότριο πολιτισµό άλλους τόσους θέλεις για να συνέλθεις. Η Ελλάδα όµως θα γίνει ξανά χώρα πρότυπο. Θέλει υποµονή, να είµαστε θετικοί και να δουλεύουµε προς αυτή την κατεύθυνση.
Μου έκανε εντύπωση αυτό που είχατε πει ότι κατά την προβολή του Καβάφη στην Αργεντινή, ο κόσµος φώναζε «Απόλλωνας! Διόνυσος!». Είχαν κάνει στο µυαλό τους τη σύνδεση.
Έχω ζήσει φοβερά πράγµατα µε τον «Καβάφη». Κάναµε τα γυρίσµατα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου σε µια λερωµένη, σκοτεινή περιοχή όπου σύχναζε ο Καβάφης και η οποία ήταν πάµφτωχη. Ο διευθυντής παραγωγής έβγαλε τα χρήµατα για να πληρώσει τους κοµπάρσους µόλις τελείωσε η σκηνή. Πάνω του κουβαλούσε όλα τα χρήµατα της παραγωγής. Αν τα έπαιρνε ένας άνθρωπος θα ζούσε την οικογένεια του βασιλικά για εκατό χρόνια. Εκεί ήταν χιλιάδες λαού και χάζευαν. Μόλις είδαν τα λεφτά έπεσαν πάνω του να τον φάνε. Ήταν και µια γυναίκα εκεί της µυστικής αστυνοµίας. Ανέβηκε πάνω σε ένα αµάξι και φώναξε «αστυνοµία πίσω». Και αµέσως µετά «είναι Έλληνας»! Μόλις το άκουσε αυτό, το πλήθος το ασυγκράτητο άνοιξε σαν αγκινάρα! Σώθηκε ο άνθρωπος, σώθηκε και η ταινία. Αυτή η δύναµη από πού βγαίνει; Από εκεί πέρασε ο Μέγας Αλέξανρδορς και άφησε τη θετική αύρα.
Ο Βαρβάκης θα µπορούσε να επηρεάσει και να εµπνεύσει τα νέα παιδιά;
Τι χρειάζεται σήµερα η τέχνη; Ο ρόλος της είναι να λιπαίνει την ψυχή, να τη µαλακώνει και µετά να της δίνει δύναµη. Λέει ο Ελύτης κάτι καταπληκτικό: «Ο κόσµος αλλάζει µε τις πράξεις, δεν αλλάζει µε την τέχνη. Όµως η τέχνη αλλάζει τις συνειδήσεις, οι οποίες επηρεάζουν τις πράξεις». Ο ρόλος της τέχνης λοιπόν είναι πολύ σοβαρός, εµψυχωτικός και µπορεί να κάνει ένα ολόκληρο λαό να φύγει από την εθνική κατάθλιψη και να πάρει δύναµη από τις δυνάµεις που δεν βλέπει.
Οι σηµερινοί νέοι άνθρωποι αµφισβητούν τα πάντα. Δεν τρέφουν καλά αισθήµατα για τις γενιές των πατεράδων και των παππούδων τους γιατί έφτιαξαν ένα κόσµο που δεν είναι θετικός για τα νέα παιδιά. Μέσα στην ιδιοτέλεια και τον καταναλωτισµό κοιτάζαµε µόνο πως θα περάσουµε καλά και δεν σκεφτήκαµε τι κόσµο θα φτιάξουµε για τα παιδιά µας. Εγώ προτείνω ένα Έλληνα που έρχεται από πιο πίσω, που έκανε την µεγάλη διαδροµή, που έφυγε από το κακό και κατέληξε να γίνει αρωγός της πατρίδας και εν τέλει πέθανε για το καλό της πατρίδας. Τα νέα παιδιά πρέπει να αγαπήσουν την Ελλάδα, να ζήσουν µε ελευθερία και ευτυχία.
