Ιστορία, Ήρθαμε! - "Μικροί ήρωες"
Από την Τυνησία και την Αίγυπτο µέχρι την Αγγλία και τη Χιλή, το φάντασµα της επανάστασης ξαναπαίρνει σάρκα και οστά, σε πείσµα των θεωριών περί του «τέλους της Ιστορίας». Δίχως «µπροστάρηδες», ηγέτες αυτού του κύµατος που σαρώνει τον µισό πλανήτη µπορεί να είµαστε αυτός, εσύ, εγώ, καθένας.
Μέχρι χτες ξέραµε πως κάθε εξέγερση, ακόµα και η πιο... αντισυµβατική, χρειάζεται κάποιον ηγέτη. Μία –ή περισσότερες, κάποτε– µορφή ιδιαίτερου κύρους και γενικής αποδοχής, ικανή να συµπυκνώνει και να εκφράζει δυναµικά τη βούληση των εξεγερµένων. Να µετατρέπεται σε καταλύτη, σύµβολο, σηµείο αναφοράς. Η Γαλλική Επανάσταση είχε τον Ροβεσπιέρο, τον Νταντόν, τον Μαρά, οι µπολσεβίκοι τον Λένιν, τους Ισπανούς Δηµοκρατικούς ενέπνεε η Πασιονάρια, τους αναρχικούς της CNT-FAI ο Μποουνεβαντούρα Ντουρούτι. Η αµερικανική αµφισβήτηση ανέδειξε τους Άµπι Χόφµαν - Τζέρι Ρούµπιν, ο Μάης του ’68 τον Κον Μπεντίτ, το γερµανικό φοιτητικό κίνηµα της ίδιας εποχής τον Ρούντι Ντούτσκε, οι Ζαπατίστας τον κοµαντάντε Μάρκος, οι εξεγερµένοι τού κινηµατογραφικού Matrix τον... Νίο (Κιάνου Ριβς) κ.λπ.
Η ανάγκη αυτή αµφισβητήθηκε έντονα κατά καιρούς – «ψάχνουµε για αρχηγούς αντί να ψάχνουµε για εραστές», διαµαρτυρόταν ήδη στα 60s ο Τζούλιαν Μπεκ, ιδρυτής του Living Theater. Φαίνεται, ωστόσο, πως για πρακτικούς και µόνο λόγους (πέραν της διαφαινόµενης γονιδιακής κληρονοµιάς, εφόσον η καθοδήγηση του ικανότερου ήταν ζωτικό θέµα επιβίωσης τόσο στις αφρικανικές σαβάνες όσο και στους ευρωπαϊκούς παγετώνες, ακόµα κι αν υποτεθεί ότι οι αποφάσεις παίρνονταν συλλογικά), ναι, χρειαζόµαστε κάποιους µπροστάρηδες. Κι αν δεν τους έχουµε εξαρχής, συνήθως αναφαίνονται ή τους φτιάχνουµε στην πορεία. Ή µήπως όχι (πια;). Οι µεγάλες κοινωνικές αναταραχές του τελευταίου καιρού –από την «αραβική άνοιξη» µέχρι τους Ευρωπαίους «Αγανακτισµένους»– µοιάζουν να πραγµατώνουν το διάπυρο όραµα µιας σειράς επαναστατών φιλοσόφων, από τους κλασικούς του αναρχισµού µέχρι τον Καστοριάδη και τον Νέγκρι, εφόσον κεντρικός πρωταγωνιστής τους ήταν –και είναι– ο ίδιος ο λαός. Εκείνος ήταν που αυτοοργανώθηκε, συσπειρώθηκε, ξεσηκώθηκε.
Πράγµατι, στις περισσότερες περιπτώσεις (και στην Ελλάδα επίσης) την ιστορία «έγραψαν» κατά βάση οι µάζες. Απουσίαζαν οι χαρισµατικές φυσιογνωµίες που θα έκαναν τη διαφορά, όπως συνήθως συνέβαινε στο παρελθόν. Ειπώθηκε, µάλιστα, ότι αυτός ήταν ένας βασικός λόγος που τα κινήµατα αυτά δεν έδειξαν να δικαιώνονται πραγµατικά, ακόµα κι όταν κατάφεραν να αναποδογυρίσουν την παλιά τάξη πραγµάτων (Τυνησία, Αίγυπτος κ.ά.) – πρόκειται, φυσικά, για ένα «ντόµινο» που παραµένει σε εξέλιξη, άρα ας µην προτρέχουµε... Έπειτα, ναι, µπορεί να ξεµείναµε από µεγάλους ηγέτες –µε δεδοµένη βέβαια την αλαζονεία και τον αυταρχισµό πολλών από αυτούς, µένει στην Ιστορία να αποφανθεί αν αυτό αποτελεί δυστύχηµα ή... ευτύχηµα–, όχι όµως κι από αποφασισµένους καθηµερινούς ανθρώπους (άσηµοι κι ανώνυµοι µέχρι χτες οι πιο πολλοί), που ένα γύρισµα της µοίρας µετέτρεψε άξαφνα σε «µικρούς ήρωες», σύµβολα και µπροστάρηδες αγώνων. Αρκετοί παρέµειναν και παραµένουν άγνωστοι, κάποιοι άλλοι όµως κέρδισαν µια θέση στο µπαλκόνι της δηµοσιότητας. Ας τους γνωρίσουµε:
Μοχάµεντ Μπουαζίζι, Τυνησία
Την Ιστορία γράφουν κάποτε απλοί, καθηµερινοί άνθρωποι: Ο 26χρονος βιοπαλαιστής που, απελπισµένος επειδή δεν του ανανέωναν την άδεια µικροπωλητή που διέθετε, αυτοπυρπολήθηκε στο Μπεν Αρούς της Τυνησίας στις 17/12/10, δεν ευτύχησε να ζήσει για να δει ότι η απονενοηµένη του ενέργεια θα γινόταν η σπίθα µιας εξέγερσης που θα σάρωνε την παλιά τάξη πραγµάτων στη χώρα του για να εξαπλωθεί σαν λάβα, στη συνέχεια, µέχρι τη Μέση Ανατολή και την Αραβική χερσόνησο. Οι εξεγερµένοι τον ανακήρυξαν µάρτυρα και ήρωά τους, ενώ δεκάδες άλλοι έσπευσαν να τον µιµηθούν, ως πράξη υπέρτατης αυτοθυσίας. Σήµερα, η κεντρική πλατεία της Τύνιδας φέρει το όνοµά του, το ίδιο και µια πλατεία στο Παρίσι, ενώ η ζωή του θα γυριστεί ταινία.
Ουάελ Γόνεµ, Αίγυπτος
Δεν είναι αριστερός ριζοσπάστης, µήτε βέβαια φανατικός ισλαµιστής. Δεν είναι καν άνεργος ή εξαθλιωµένος νεολαίος. Διευθυντής µάρκετινγκ της Google στη χώρα του Νείλου, πρωτοστάτησε στην παλλαϊκή εξέγερση που έµελλε να γκρεµίσει το καθεστώς Μουµπάρακ, µε αποτέλεσµα να συλληφθεί και να φυλακιστεί για δύο βδοµάδες. Υπήρξε µάλιστα διαχειριστής της ακτιβιστικής ιστοσελίδας «Είµαστε όλοι ο Χαλέντ Σαΐντ», προς τιµή ενός νεαρού που ξυλοκοπήθηκε µέχρι θανάτου από την αστυνοµία στην Αλεξάνδρεια και µετατράπηκε σε «µάρτυρα» των εξεγερµένων. Η διαδικτυακή δράση τού Γόνεµ συνέβαλε τα µέγιστα στην εξάπλωση της επανάστασης, µε τους καθεστωτικούς να τον κατηγορούν για ξένο πράκτορα. «Δεν είµαι ήρωας, ήρωες είστε εσείς που κρατήσατε ζωντανή αυτήν την πλατεία» δήλωσε στη «συγκέντρωση της νίκης» στην πλατεία Ταχρίρ του Καΐρου, όπου του επιφυλάχθηκε αποθεωτική υποδοχή. Το περιοδικό «Time» τον ανακήρυξε άνδρα της χρονιάς.
Άσµα Μαχφούζ, Αίγυπτος
Στις 24 Ιανουαρίου µια άσηµη, συνηθισµένη κοπέλα δίχως καµιά πρωτύτερη ανάµειξη στην πολιτική –αυτό που θα ονοµάζαµε «κορίτσι της διπλανής πόρτας»– ανέβασε ένα βιντεάκι στο youtube, καλώντας τους συµπατριώτες της να ξεπεράσουν το φόβο και να κατέβουν να διαδηλώσουν στην πλατεία Ταχρίρ. Την επόµενη µέρα, εκατοντάδες χιλιάδες Αιγύπτιοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσµά της – ήταν η πρώτη από τις µεγάλες διαδηλώσεις που εν τέλει ανέτρεψαν το καθεστώς. «Με έβλεπαν στο δρόµο άγνωστοι άνθρωποι και µε συνέχαιραν συγκινηµένοι... Τα είχα χάσει... Ποτέ δε φανταζόµουν ότι θα συναντούσε τέτοια απήχηση εκείνο το βίντεο» έλεγε αργότερα.
Νέντα Σολτάν, Ιράν
Το 2009 το Ιράν συγκλονιζόταν από διαδηλώσεις που απείλησαν σοβαρά τη θεοκρατική κυβέρνηση και που προανήγγειλαν τη φετινή «αραβική άνοιξη». Ήταν η σοβαρότερη αµφισβήτηση των µουλάδων αφότου πήραν την εξουσία. Σε µια τέτοια συγκέντρωση στην Τεχεράνη (20/6), αστυνοµία και παρακρατικοί επιτέθηκαν στο πλήθος χρησιµοποιώντας ακόµα και όπλα. Οι σφαίρες άφησαν στον τόπο µια διαδηλώτρια δίχως µαντίλα, την 26χρονη και απολίτικη µέχρι τότε Νέντα Σολτάν, υπάλληλο γραφείου ταξιδίων. Η δολοφονία της ανέβηκε «ζωντανή» στο youtube («ο πρώτος φόνος στην Ιστορία που είχε τόσους µάρτυρες», έγραψε µια εφηµερίδα), προκαλώντας διεθνή συγκίνηση και πεισµώνοντας τους εξεγερµένους. Η Νέντα, που στα φαρσί σηµαίνει θεϊκό µήνυµα, έγινε µάσκα, κονκάρδα, εικόνισµα, Τ-shirt, δυστυχώς όµως ο Αχµαντινετζάντ εν τέλει διέσωσε, προς το παρόν, το καθεστώς. Σχετικό ντοκιµαντέρ, καθώς και δεκάδες αφιερωµατικά βιντεάκια κυκλοφορούν στο διαδίκτυο.
Τζόντι Μακ Ιντάιρ, Μ. Βρετανία
Στο Ηνωµένο Βασίλειο συµβαίνουν από πέρσι πρωτόγνωρες σε ένταση και συµµετοχή φοιτητικές διαµαρτυρίες µε αφορµή την εκτίναξη του κόστους σπουδών, ενώ η θερινή εξέγερση των νεολαίων από τα υποβαθµισµένα προάστια ήρθε να συµπληρώσει το αµφισβητησιακό σκηνικό. Ακτιβιστής, δηµοσιογράφος (Guardian, Independent, New Statesman κ.ά.) και άτοµο µε ειδικές ανάγκες, ο 21χρονος Τζόντι συµµετείχε πέρσι τον Δεκέµβριο σε διαδήλωση στο Λονδίνο που διέλυσε βίαια η αστυνοµία. Αφιονισµένοι «µπόµπηδες» τον έριξαν από το αναπηρικό καροτσάκι, σέρνοντάς τον για πολλά µέτρα στο δρόµο. Το επεισόδιο πήρε ευρεία δηµοσιότητα, τον προσκάλεσαν µάλιστα στο BBC, όπου ένας δηµοσιογράφος-κυβερνητικό φερέφωνο προσπαθούσε να τον προβοκάρει καθ’ όλη τη διάρκεια της συνέντευξης. Ο Τζόντι δεν «µάσησε» και, παρά το παθολογικό του τραύλισµα, κατήγγειλε σθεναρά τα κυβερνητικά µέτρα και την καταστολή, εκθέτοντας επιπλέον τον αγενή οικοδεσπότη του. Παραµένει έκτοτε πολιτικά δραστήριος, ετοιµάζει βιβλίο, ενώ διατηρεί το δηµοφιλές µπλογκ Life on Wheels. «Η εξουσία δεν παραχωρεί τίποτε αν δεν το απαιτήσεις» διαβάζω στην προµετωπίδα του.
Μπάρναµπι Ρέιν, Μ. Βρετανία
«Είµαστε αυτοί που όλοι σας απαξιώνατε ως µια γενιά απολίτικη, αδιάφορη, παθητική... Ήρθε λοιπόν η ώρα να σας αποδείξουµε πως κάνατε πολύ µεγάλο λάθος!» Ένας ξανθοµπούµπουρας τινέιτζερ από το Λίβερπουλ, σαν κι αυτούς που συναντάς κατά κοπάδια τα Σάββατα στα malls, έγινε τον περσινό χειµώνα η φωνή της σπουδάζουσας βρετανικής νεολαίας µε τους πύρινους λόγους του στα αµφιθέατρα και τις συγκεντρώσεις, που γνώρισαν πιένες και στο διαδίκτυο. Και δεν έµεινε εκεί – λίγο µετά τον είδαµε να καταγγέλλει δηµόσια τον πόλεµο στο Αφγανιστάν: «Όσες βόµβες κι αν έχετε, η κοινή γνώµη είναι πιο δυνατή από σας!» Σηµειώστε κάπου το ασυνήθιστο όνοµά του, αυτό το παιδί έχει µέλλον.
Καµίλα Βαγιέχο, Χιλή
«Υπάρχουν τεράστια αποθέµατα δυσαρέσκειας στη νεολαία... Δεν θέλουµε τη βία, ζητάµε όµως να ανακτήσουµε το δικαίωµα στην εκπαίδευση!» Οι εκτεταµένες φοιτητικές διαµαρτυρίες που συγκλόνισαν το καλοκαίρι –χειµώνα είχαν, βέβαια, εκεί– τη λατινοαµερικανική χώρα µε αφορµή την εκεί νεοφιλελεύθερη βερσιόν για το εκπαιδευτικό (εντατικοποίηση σπουδών, καταβαράθρωση της δηµόσιας παιδείας, πριµοδότηση της ιδιωτικής – τα γνωστά, δηλαδή), βρήκαν την ηγερία τους στο πρόσωπο µιας σέξι 23χρονης µε σκουλαρίκι στη µύτη και περισσό τσαµπουκά. Σπουδάστρια γεωγραφίας, πρόεδρος της Φοιτητικής Ένωσης και στέλεχος της νεολαίας του ΚΚ Χιλής, δέχθηκε επανειληµµένα απειλές για τη ζωή της εξαιτίας της δράσης της, µε αποτέλεσµα η κυβέρνηση να υποχρεωθεί να της παράσχει αστυνοµική προστασία. Οι απειλές, ωστόσο, δεν σταµάτησαν ούτε την ίδια ούτε τις κινητοποιήσεις.
Όταν η Ιστορία εκβιάζεται: To «γκέι κορίτσι από τη Δαµασκό»
Αρχές της άνοιξης, στο ξεκίνηµα της συριακής εξέγερσης, όλοι µιλούσαν για το ακτιβιστικό µπλογκ «Gay Girl in Damascus» που υπέγραφε µια όµορφη κοπέλα ονόµατι Αµίνα Αράφ. Η ιστορία πήρε µεγάλες διαστάσεις όταν διέρρευσε η πληροφορία ότι είχε συλληφθεί και η τύχη της αγνοούνταν. Η ηρωική Αµίνα έγινε θέµα σε γνωστά ΜΜΕ κι ένα διεθνές κίνηµα συµπαράστασης άρχισε να δηµιουργείται, όταν αποκαλύφθηκε πως τελικά επρόκειτο για έναν... στρέιτ Αµερικανό που σπούδαζε στη Σκωτία! Ο «δράστης» δικαιολογήθηκε πως απλώς ήθελε να ευαισθητοποιήσει τον κόσµο. Γεγονός είναι, ωστόσο, ότι δηµιούργησε ένα κακό προηγούµενο, µε αρνητικές συνέπειες για τους Σύρους αγωνιστές, την γκέι κοινότητα της χώρας, αλλά και τον διαδικτυακό ακτιβισµό εν γένει.
