Πενήντα καθηγητές µουσικής εκπαίδευσης, 115 µαθητές (ανήλικοι και ενήλικοι) και αρκετοί γονείς – εθελοντές είναι οι πρωταγωνιστές ενός ενδιαφέροντος πειράµατος αυτό-οργάνωσης, που εξελίσσεται εδώ και τρεις µήνες στις γειτονιές της Αθήνας. Το Κοινωνικό Ωδείο είναι γεγονός και παραδίδει µαθήµατα αλληλεγγύης µετά µουσικής!
Όλα ξεκίνησαν τον Δεκέµβρη του 2011 από ένα tweet. Η ιδέα ήταν απλή: Καθηγητές µουσικής να προσφέρουν δωρεάν µαθήµατα σε όσους δεν έχουν πρόσβαση στη µουσική παιδεία. Η ψηφιακή ανταπόκριση ήταν πολύ ενθαρρυντική και στη δεύτερη συνάντηση είχε ήδη σχηµατιστεί ένας πυρήνας από 50 καθηγητές (κλασσικής, σύγχρονης, παραδοσιακής µουσικής). Ορισµένοι από αυτούς είναι άνεργοι και άλλοι διδάσκουν σε σχολεία και ωδεία.
Εννιά εξ αυτών συνάντησα, ένα απόγευµα του Μάη, στο αλσάκι δίπλα στον σταθµό του ΗΣΑΠ στο Θησείο. Είχαν µαζευτεί εκεί για να εξετάσουν το χώρο, στον οποίο θα διοργανώσουν µεγάλη συναυλία, το Σεπτέµβριο, που θα συµµετέχουν γνωστοί καλλιτέχνες αλλά και καθηγητές του Κοινωνικού Ωδείου. Στο χώρο θα υπάρχουν και διάφορες δραστηριότητες για τη δηµιουργική απασχόληση των παιδιών. Στόχος τους να συγκεντρώσουν χρήµατα για να νοικιάσουν ένα δικό τους χώρο, που θα στεγάζει το Κοινωνικό Ωδείο.
Ο Παντελής, η Κωνσταντίνα, η Μαρίζα, η Ξένια, ο Στάθης, η Μπέτυ, η Μάρα, η Μαρία, ο Δηµήτρης - όλοι τους νέοι άνθρωποι βρίσκονταν εκεί παρά τις υποχρεώσεις της καθηµερινότητας, την απροσδόκητη βροχή, την κούραση κι ήταν γεµάτοι όρεξη και χαµόγελα. «Η διάθεση όλων µας να προσφέρουµε, ο καθένας µε τον τρόπο του και βάσει του χρόνου του, είναι αυτό που µας ενώνει. Αυτός είναι και ο λόγος που συµµετέχω σε αυτή την προσπάθεια» µου αναφέρει η καθηγήτρια Μαρία Καλλιόπη Σταυριανάκη.
«Χωρίς µουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος» έλεγε ο Νίτσε κι απ’ ότι φαίνεται οι συνοµιλητές µου είναι υποστηριχτές αυτής της άποψης. Διαπιστώνοντας λοιπόν ότι στην Ελλάδα της κρίσης η µουσική παιδεία τείνει να… εκλείψει, αποφάσισαν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Βέβαια, όπως µου εξηγούν, τα προβλήµατα της δηµόσιας και δωρεάν µουσικής παιδείας δεν είναι καινούργια, χρονίζουν: Το µάθηµα της µουσικής διδάσκεται µόλις µία ώρα την εβδοµάδα στο σχολείο (τη στιγµή που τα θρησκευτικά διδάσκονται 2 ώρες)! Οι καθηγητές παίρνουν µισθούς πείνας και οι περισσότεροι απασχολούνται ως ωροµίσθιοι. Τα µουσικά σχολεία είναι υποβαθµισµένα και υποστελεχωµένα. Τα δηµοτικά ωδεία -που ήταν µια οικονοµική λύση- κλείνουν το ένα µετά το άλλο. Ακόµη και τα ειδικά µουσικά µαθήµατα, στα οποία εξετάζονται οι µαθητές στις πανελλαδικές, διδάσκονται µόνο σε ιδιωτικά ωδεία, τα οποία απαιτούν δίδακτρα, ενώ δεν υπάρχει µουσική ακαδηµία για την πραγµατοποίηση ανώτερων σπουδών. Με λίγα λόγια η µουσική παιδεία στην Ελλάδα είναι για λίγους και εκλεχτούς.
Αυτά ακριβώς τα ζητήµατα έκανε ορατά η κρίση καθώς «πολλοί µαθητές ωδείων αναγκάστηκαν να σταµατήσουν τις σπουδές τους, ενώ άλλοι αν και θέλουν να µάθουν κάποιο µουσικό όργανο δεν έχουν την οικονοµική δυνατότητα» αναφέρουν. Το Κοινωνικό Ωδείο λοιπόν απευθύνεται πρώτιστα σε αυτούς. Μάλιστα για να µπορέσουν να ανταποκριθούν στις αυξηµένες ανάγκες (φέτος έγιναν 530 αιτήσεις!) αναγκάστηκαν να βάλουν κοινωνικά κριτήρια στην επιλογή των µαθητών (π.χ. εισόδηµα, ανεργία, µονογονεϊκή οικογένεια, ενώ δόθηκε προτεραιότητα στα παιδιά).
Αν και δεν παίρνουν ούτε ευρώ, η προσπάθεια τους δεν έχει φιλανθρωπικό χαρακτήρα, όπως µου ξεκαθαρίζουν, ούτε σκοπεύει να υποκαταστήσει τις υποχρεώσεις του κράτους απέναντι στους πολίτες. Αυτό γίνεται σαφές και στην ιδρυτική τους διακήρυξη: «Μέσω του Κοινωνικού Ωδείου θέλουµε να κρατήσουµε ζωντανή τη µουσική παιδεία. Αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι υπαναχωρούµε από το πάγιο και διακαές αίτηµα µας για δηµόσια, δωρεάν, ποιοτική παιδεία για όλους. Με ίσες ευκαιρίες για κάθε µαθητή, µε ερεθίσµατα προς κάθε κατεύθυνση, συµπεριλαµβανοµένης της µουσικής».
Το εξαιρετικά σηµαντικό είναι ότι η προσπάθεια τους βρήκε τεράστια ανταπόκριση από τον κόσµο, που πρόσφερε ότι µπορούσε. Μετά τις εκκλήσεις που έκαναν µέσω διαδικτύου για να βρεθούν µουσικά όργανα, χώρος που θα τους φιλοξενήσει, παρτιτούρες, µετρονόµοι, αναλόγια κ.ά., «δεχτήκαµε συγκινητικές προσφορές. Σκεφτείτε πως µας χάρισαν δύο πιάνα» αναφέρει ο Στάθης Δρογώσης. Παράλληλα τους παραχωρήθηκαν αφιλοκερδώς τρεις χώροι για την πραγµατοποίηση των µαθηµάτων (από τον «Ειλισσό» - Βουλιαγµένης 40 & Αγλαονίκης 3, από το «Τέχνης Βήµατα» - Ηρακλειδών 54/ Θησείο, και από τον Φιλοπρόοδο Όµιλο Υµηττού). Από τον Φεβρουάριο, στους 3 παραπάνω χώρους ηχούν από το πρωί µέχρι το βράδυ πιάνα, κιθάρες, φλάουτα κ.ά., καθώς πραγµατοποιούνται καθηµερινά µαθήµατα (30 στο σύνολο τους), που θα διαρκέσουν µέχρι και το τέλος Ιουνίου.
Γονείς και ενήλικοι µαθητές συνεισφέρουν και εκείνοι, παρέχοντας εθελοντική εργασία. «Έχουµε εθελοντές γραµµατείς, λογιστές, κουρδιστές, γραφίστες, δικηγόρους. Πολλοί γονείς ασχολούνται µε τη φύλαξη των παιδιών στα διαλλείµατα ή καθαρίζουν τους χώρους» µας λέει η Μάρα Κέσαρη, µια εκ των καθηγητριών, ενώ δεν παραλείπει να µας αναφέρει ότι η ανταποδοτική διάθεση των γονιών έχει φτάσει στο σηµείο της… δωροδοκίας, καθώς συχνά γονείς της φέρνουν στα µαθήµατα λάδι, ζυµωτό ψωµί κ.ά.
Η Σόφη Μανδηλαρά, µια εκ των µαθητριών που διδάσκεται πιάνο «κρατά» τη γραµµατεία του Κοινωνικού Ωδείου. «Όταν έµαθα για αυτή την προσπάθεια αποφάσισα να προσφέρω µε όποιον τρόπο, αρκεί να σπουδάσω πιάνο. Αυτό ήταν το όνειρο µου τα τελευταία χρόνια, αλλά επειδή είµαι άνεργη δεν µπορούσα να το πραγµατοποιήσω» λέει. Η Αντιγόνη Θοδωράκη είναι µητέρα του µικρού Θοδωρή που µαθαίνει µουσική προπαίδεια. «Ο Θοδωρής είχε έφεση από πολύ µικρός στη µουσική. Μαγευόταν από την κλασική και βυζαντινή µουσική. Τώρα είναι πολύ χαρούµενος µε τα µαθήµατα και εγώ στηρίζω την προσπάθεια όπως µπορώ». Η Αντιγόνη έχει αναλάβει την εικαστική επιµέλεια της συναυλίας, καθότι ζωγράφος.
Το Κοινωνικό Ωδείο λειτουργεί µε άξονα τη συνεργασία, τη συλλογική ευθύνη, την αµεσοδηµοκρατία. Όλες οι αποφάσεις λαµβάνονται µέσα σε γενικές συνελεύσεις που συµµετέχουν ισότιµα µαθητές, καθηγητές και γονείς. Οι συµµετέχοντες θα ήθελαν η προσπάθεια τους να γίνει παράδειγµα για άλλες αντίστοιχες συλλογικότητες σε όλη την Ελλάδα. Από του χρόνου µάλιστα προτίθενται να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους, κάνοντας µαθήµατα µουσικής σε φυλακές ανηλίκων και ιδρύµατα, ενώ ήδη αποφάσισαν να πραγµατοποιούν µαθήµατα και στην Εργατική Λέσχη Νέας Σµύρνης. Σκοπός τους και η δικτύωση µε άλλα εγχειρήµατα αυτό-οργάνωσης (π.χ. λαϊκές συνελεύσεις, αυτοδιαχειριζόµενα στέκια κ.ά.). Για την ώρα θα τους βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://koinwnikowdeio.blogspot.gr/ και στους χώρους που γίνονται τα µαθήµατα.
