«Provos & Merry Pranksters, τα πρωτοποριακά κινήµατα της δεκαετίας του ‘60», ονοµάζεται το πρώτο συγγραφικό εγχείρηµα του Γιάννη Μπαζού που διαβάζοντάς το σε κάνει να σκέφτεσαι όλο και πιο έντονα, «πως µπορώ να κάνω τη κοινωνία και την ζωή µου καλύτερη;», «για πόσο ακόµα θα είµαι θεατής;», «τι σκατά περιµένω για να δράσω;»
Οταν βλέπεις ανθρώπους-το ’60- να κινητοποιούνται µε όραµα, φαντασία, δηµιουργικότητα
και πάνω απο όλα πράξη χωρίς πολύ θεωρία και να πετυχαίνουν αλλαγές, κοινωνικές,
ηθικές, τεχνολογικές,µουσικές, πολιτικές, στέκεσαι µε δέος και λές ‘’µπράβο ρε παιδιά,
γαµώ! Απλα εγώ δεν µπορώ να κατέβω ούτε σε µια πλατεία να διαµαρτυρηθώ γιατί δεν
έχω χρόνο, δεν µπορώ ούτε να οργανώσω ένα συνεχόµενο κίνηµα αγαναχτισµένων γιατί
αγαναχτώ για λίγο και µετά το ξεχνάω, εχω κι άλλα στο κεφάλι µου’’, λες, ‘’εντάξει,
τότε ήταν το 60, διαφορετικές κοινωνίες, πρόσφορο έδαφος για επαναστάσεις, άγνοια,
ροµαντισµός, χωρίς ιντερνετ’’, λές επίσης άλλες χίλιες µπούρδες και δικαιολογίες
για να καταλάβεις στο τέλος –χωρίς να είναι αργά- πως ‘’ο θεατής είναι ένα ζώο που
πεθαίνει’’
Οι Provos, όπως και οι Merry Pranksters δρούν παράλληλα την περίοδο 1964-1967 και ύστερα αυτοδιαλύονται, ένα ολόκληρο χρόνο πριν από τον Μάη του ’68, για να διαχυθούν σε άλλες δράσεις.
Χωρίς να γνωρίζονται µεταξύ τους ή να συνεργάζονται, οι Provos στην Ολλανδία και Pranksters στην Αµερική είναι οι αυθεντικοί εκφραστές του κινήµατος του ’60.
Οι Provos ( σύντµηση της λέξης ‘’προβοκάτορας’’) έθεσαν τις βάσεις του σύγχρονου µητροπολιτικού ακτιβισµού. Κάνοντας αντικαπνιστική εκστρατεία το 1965, πρότειναν ως εναλλακτική λύση την νοµιµοποίηση της χρήσης της κάνναβης.
Ο συνιδρυτής των Provos, Ρόµπερτ Γιάσπερ Χρότφελντ, -ιδρυτής, διανοούµενος και εκδότης του περιοδικού Provo ήταν ο Φάν Ντάουν-, επινόησε τα ‘’Happenings’’στην πλατεία Σπάου δίνοντας παραστάσεις ντυµένος µάγος σε διανοούµενους, φοιτητές, περαστικούς, ακόµα και αστυνοµικούς. Ο ίδιος ο Χρότφελντ ξεκίνησε την αντικαπνιστική εκστρατεία γράφοντας µε λευκή µπογιά ‘’kanker’’(καρκίνος) σε όλα τα διαφηµιστικά ταµπλό τσιγάρων του Αµστερνταµ .( κάτι που άρχισε να αναγράφεται υποχρεωτικά στα πακέτα των τσιγάρων πολλά χρόνια µετά)
Εµπνεύστηκαν τα λευκά ποδήλατα που θα ήταν στην διάθεση του κοινού δωρεάν ώστε να σταµατήσει η κίνηση των αυτοκινήτων στο κέντρο της πόλης( κάτι που έχουν υιοθετήσει πολλές ευρωπαικές πρωτεύουσες-εκτός της Αθήνας).
Πρότειναν καταλήψεις ακατοίκητων σπιτιών,(λευκά σπίτια) προκειµένου να δωθεί λύση στο στεγαστικό πρόβληµα, έφτιαξαν πλάνα για τα ηλεκτρικά, φιλικά προς το περιβάλλον αυτοκίνητα και επινόησαν την ιδέα για την από κοινού χρήση αυτοκινήτων (car sharing)
Την βαρεµάρα και την αποξένωση την µετασχηµατίσανε σε συµµετοχή, δύναµη, επανάσταση…µέχρι που άρχισαν να πολιτεύονται.
Επίσης να σηµειωθεί πως όταν πέθανε ο Χρότφελντ το 2009, η πόλη του Αµστερνταµ, εκτός του ότι άνοιξε την γέφυρα του ποταµού Αµστελ για να περάσει η σχεδία µε την σωρό από το ποτάµι, δεν έκανε το παραµικρό για τον άνθρωπο που την έβαλε στον παγκόσµιο χάρτη την δεκαετία του ’60.
Merry Pranksters
Οι Merry Pranksters (από την λέξη ‘’Prank’’- φάρσα-) εµφανίστηκαν στην Καλιφόρνια στις αρχές της δεκαετίας του ’60 όταν µια µικρή παρέα ανθρώπων συσπειρώθηκαν γύρω από τον Κέν Κήζυ. Ο Κήζυ συµµετείχε επ’ αµοιβή σε πειράµατα που γίνονταν µε παραισθησιογόνα, πειράµατα που είχε εκπονήσει η CIA και µεταξύ των οποίων υπήρχε και το LSD-25.
Μετά από καιρό άρχισε να κλέβει µικρές ποσότητες από LSD και να τις µοιράζεται µε τους φίλους του, µπορούµε να πούµε ότι η παρέα του Κήζυ ήταν οι πρώτοι χίπιδες. Μετά από λίγο καιρό ολοκλήρωσε το πρώτο του βιβλίο One flew over the cuckoo’s nest (Η φωλιά του Κούκου) που έγινε αµέσως µπεστ- σέλερ και έκανε τον Κεν πλούσιο, τόσο που αγόρασε µια έκταση στο δάσος, την ‘’La Honda’’ και την έκανε το καταφύγιο- το πρώτο κοινόβιο, της οικογένειάς του και των φίλων του.
Θέλοντας να µεταδώσουν την τρέλα τους και στην
υπόλοιπη Αµερική, αγόρασαν και διαµόρφωσαν ένα παλιό σχολικό λεωφορείο, το έβαψαν
µε ψυχεδελικά χρώµατα, το φόρτωσαν µε µικροφωνική εγκατάσταση και τεράστια ηχεία,
γέµισαν τα ψυγεία µε χυµό πορτοκάλι εµπλουτισµένο µε LSD ,την οδήγηση ανέλαβε ο
Νήλ Κάσσαντυ,( ο ήρωας του Τζακ Κέρουακ στο On the road) και ξεκίνησαν το ταξίδι
τους τον Ιούνιο του 1964 που κατέληξε στην
Νέα Υόρκη όπου οι Pranksters διοργάνωσαν πάρτυ προς τιµή του Τζάκ Κέρουακ και συναντήθηκαν
µε τον Τίµοθυ Λήρυ. Το λεωφορείο ονοµαζόταν ‘’Further’’και µέσο αυτής της παρέας
µόλις είχε επινοηθεί το ‘’Magic bus’’.
Αυτή η παρέα πέρα από το ότι ήταν πρόδροµοι του χιπισµού, καθ’ όλη την διάρκεια του ταξιδιού έκανε πάρτυ που ονόµαζε ‘’Acid tests’’, σε αυτά έπαιζαν live κάποιοι τύποι που ήταν επιβάτες του Further και ονοµάζονταν Greatfull Dead. Aυτά ήταν τα πρώτα πάρτυ που εδώ έγιναν γνωστά στις αρχές του ‘90 ως ‘’Rave Parties’’. Στα πάρτυ δηµιούργησαν χειροποίητα διαδραστικά µηχανήµατα εικόνας και ήχου, καθώς και το περίφηµο blue box για δωρεάν τηλεφωνικές συνδιαλέξεις, έτσι µόλις είχε ανοιχτεί ο δρόµος για τα συστήµατα πολλαπλών συχνοτήτων και για τον µαγικό κόσµο του κυβερνοχώρου.Η µουσική και ο πειραµατισµός ήταν ένα µε την ζωή και νοοτροπία των Pranksters, οι φόρµες των κοµµατιών άρχισαν να γίνονται µεγαλύτερες, πιο ψυχεδελικές, να αγκαλιάζουν τον χώρο και να αποκτούν την ηλεκτρική και ηλεκτρονική υφή που ονοµάσανε acid music, phsychedelic, πρόδροµο της Ambient, New age και αργότερα House, Techno κ.λ.π.
Στο βιβλίο του ο Γιάννης Μπαζός ξεδιπλώνει –ύστερα από πολύχρονη έρευνα και ταξίδια- πολύ αναλυτικά την ιστορία αυτών των δύο κινηµάτων που αυτοδιαλύθηκαν πριν τις σαρώσει ο χρόνος αλλά έβαλαν τις βάσεις για µεγάλες επαναστάσεις όπως ο Μάης του ’68 στο Παρίσι (ένα χρόνο µετά την διάλυση των Provos) και τον χιπισµό που ουσιαστικά η πρώτη περίοδος τελείωσε το ‘’καλοκαίρι του έρωτα το 1967’’ στο Σαν Φρανσίσκο µε την κηδεία του Hippy movement,(το Woodσtock ήρθε το ’69). Η αυτοδιάλυση ήταν ο µόνος τρόπος να κινηθούν παραπέρα, να επηρεάσουν κόσµο, λαούς και κυβερνήσεις.
Tο στοίχηµα δεν είναι να ζήσει κανείς αντισυµβατικά, αλλά
ουσιαστικά
Ο Γιάννης Μπαζού µας ξεναγεί στον κόσµο τον Provos και των Pranksters
Τι σε ώθησε να γράψεις για αυτά τα δύο κινήµατα;
Άρχισα την έρευνα για τους Provos από καθαρά δική µου περιέργεια. Μου έκανε εντύπωση ότι ενώ πολλοί ήξεραν το όνοµά τους και τη χώρα καταγωγής τους, κανείς δεν ήξερε τίποτα για τη δράση τους. Προχωρώντας ανακάλυψα µια σχεδόν ΑΓΝΩΣΤΗ πτυχή του κινήµατος του ‘60, που έπρεπε κατά τη γνώµη µου να ειπωθεί. Το ίδιο έγινε και µε τους Merry Pranksters. Όλοι είχαµε ακούσει για το magic bus, το LSD και το χιππισµό, αλλά αγνοούσαµε το τι υπήρχε από πίσω. Ανακαλύπτοντας λοιπόν την τεράστια συνεισφορά αυτών των δύο κινηµάτων στη σύγχρονη αντικουλτούρα (που τώρα αρχίζουµε να την ονοµάζουµε “ανταγωνιστική κουλτούρα”), και σεβόµενος τον σχεδόν “προµηθεϊκό” τρόπο δράσης τους, αποφάσισα να αφηγηθώ την ιστορία τους, αποβλέποντας στην αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας.
Είναι εύκολο στην εποχή µας - και στην χώρα µας- να ζήσεις αντισυµβατικά;
Νοµίζω ότι ποτέ και πουθενά δεν είναι εύκολο να ζήσει κανείς αντισυµβατικά! Αυτό όµως, ποτέ δεν µας απέτρεψε από το να προσπαθούµε! Πιθανότατα
Πως θα περιέγραφες το σλόγκαν, ‘’ ο θεατής είναι ένα ζώο που πεθαίνει’’;
το σλόγκαν περιγράφει τον καθηµερινό θάνατο του ανθρώπου που µένει αµέτοχος σ’ ότι συµβαίνει γύρω του, του ανθρώπου που περιµένει παθητικά να αποφασίσουν κάποιοι άλλοι γι’ αυτόν. Τον άνθρωπο που έχει στην ουσία αποκοπεί από την εµπειρία της ζωής, και ζει καταναλώνοντας τα περισσεύµατα και τα σκουπίδια της “κυρίαρχης” κουλτούρας.
Τι ρόλο παίζουν οι ουσίες και γιατί γίνονται βασικός παράγοντας τέτοιου είδους κινηµάτων;
Οι ουσίες έδωσαν κάποια ερεθίσµατα. Οι ουσίες στάθηκαν η αφορµή ώστε να εξερευνηθούν κάποιες κινηµατικές περιοχές που ήταν µέχρι τότε “αχαρτογράφητες”. Σε καµία όµως περίπτωση δεν στάθηκαν από µόνες τους ικανές να δηµιουργήσουν ένα κίνηµα. Αντίθετα η απόλαυση που απορρέει από τη χρήση τους, ξυπνάει στον κάθε άνθρωπο µνήµες µιας άλλης ζωής, τότε που ο άνθρωπος ήταν ελεύθερος από τη µισθωτή σκλαβιά, τότε που ο άνθρωπος ήταν εκστατικός µέσα στο περιβάλλον που ζούσε, τότε που ο άνθρωπος ήταν συνδεδεµένος µε την πρωτογενή εµπειρία της ζωής. Από αυτήν την άποψη.το ευδαιµονικό κοµµάτι αποδεικνύεται βαθιά επαναστατικό.
Οι Provos και οι Merry Pranksters αποφάσισαν να κάνουν την ζωή τους τέχνη και να αφυπνίσουν την κοιµισµένη κοινωνία. Πόσο δύσκολο είναι να γίνει σήµερα κάτι τέτοιο;
Το “να κάνεις τη ζωή σου τέχνη”, συνιστά από µόνο του µια τέχνη. Είναι πιστεύω περισσότερο θέµα συνειδητοποίησης. Αφού το έκαναν οι Provos και οι Merry Pranksters, δυνητικά µπορεί να το κάνει ο καθένας. Έδειξαν τον τρόπο και άνοιξαν καινούριους δρόµους. Χάρη στους Provos και τους Merry Pranksters σήµερα η τεχνολογία έχει άρει πολλούς περιορισµούς. Υπάρχουν πλέον τεχνολογικές εφαρµογές που καταργούν τους µεσάζοντες, και που την εποχή εκείνη φάνταζαν αδιανόητες. Τίποτα δεν είναι αδύνατον! Καθαρό µυαλό χρειάζεται!
Ηταν η πρώτη σου συγγραφική απόπειρα. Ετοιµάζεις κάτι άλλο;
Αυτή τη στιγµή ετοιµάζουµε µια ποιητική ανθολογία µε ποιήµατα που συνθέτουν την αίσθηση του καλοκαιριού. Ποιήµατα πολύ γνωστών συγγραφέων, πχ. Σαίξπηρ, Όσκαρ Ουάιλντ, Έµιλυ Ντίκινσον, Γουόλτ Γουίτµαν, Χένρυ Ντέιβιντ Θορώ, κλπ. Το βιβλίο θα είναι δίγλωσσο, και µικρό σε σχήµα, ώστε να να σας συντροφεύσει πιστά στις καλοκαιρινές σας διακοπές!
