Δε µε εκπλήσσει ότι η Θάτσερ δηµιουργεί ντόρο ακόµα και νεκρή.
11 χρόνια είχε την εξουσία στη Μεγάλη Βρετανία, σε µια ταραχώδη περίοδο αλλαγών, ρήξεων, ταξικών συγκρούσεων επικών διαστάσεων µε τον «εσωτερικό εχθρό» (την εργατική τάξη και κυρίως τους ανθρακωρύχους) και επίδειξης πυγµής στη διεθνή αρένα, στο ιρλανδικό ζήτηµα αλλά και τον πόλεµο στα Φώκλαντ. Όµως ο ιστορικός ρόλος της Θάτσερ (αρνητικός για µένα) απέχει πολύ από το να εξηγήσει την υστερία που βιώνει τις τελευταίες µέρες η Μεγάλη Βρετανία, µετά το θάνατο της βαρόνης.
Έτσι έχουµε σειρά από υπαίθρια πάρτυ προς εορτασµό του θανάτου της, όπου γεροντοπαλίκαρα πρώην πανκς ανταµώνουν νέους αντικοµφορµιστές φοιτητές, τον πρώην δήµαρχο Λονδίνου, τον «κόκκινο» (βάλτε πολλά εισαγωγικά) Κεν Λίβινγκστον να ισχυρίζεται πώς «όλα τα προβλήµατα που βιώνουµε σήµερα οφείλονται στο ότι οτιδήποτε έκανε η Θάτσερ ήταν λάθος» και ευχές σε τοίχους (κανονικούς και του Facebook) «να καείς στη φωτιά της κόλασης Μάγκι». Επίσης, έχει ξεκινήσει µια καµπάνια ώστε το τραγούδι από τον Μάγο του ΟΖ “Ding dong the witch is dead” (η µάγισσα πέθανε) να ανέβει στο νο.1 των charts. Έχουµε µέχρι και ψυχολόγους που ισχυρίζονται ότι το ήθος του ατοµισµού που εισήγαγε η Θάτσερ, το «Greed is good” (η πλεονεξία είναι καλή) όπως είπε και ο Μάικλ Ντάγκλας ως Gordon Gekko στο Wall Street του Όλιβερ Στόουν το 1987, αποτελεί πλέον κλινική ασθένεια που απειλεί την ψυχική υγεία των Βρετανών. Και όλα αυτά για µια γυναίκα που έπεσε από την εξουσία σχεδόν πριν ένα τέταρτο του αιώνα!
Φυσικά όλα αυτά µας λένε πολλά όχι τόσο για το ποια πραγµατικά ήταν η Θάτσερ, αλλά για τη µίζερη κατάσταση της πολιτικής σκηνής στην Αγγλία και ειδικά των Εργατικών και (δυστυχώς) της Αριστεράς. Οι Συντηρητικοί είναι λογικό να θέλουν να χτίσουν πάνω στο µύθο του «Θατσερισµού». Είναι ένα κόµµα χωρίς ιδέες, χωρίς αξίες (ούτε καν εκείνες του παλιού Συντηρητισµού, όσο και αν διαφωνεί κανείς µαζί τους) και το να παρουσιάζονται ως ο συνεχιστής της Θάτσερ τους δίνει πόντους. Στο σηµείο αυτό να ξεκαθαρίσουµε κάτι: είχε η Θάτσερ µια τόσο καινοτόµα και πρωτοφανή πολιτική ώστε να δικαιολογείται η ταµπέλα «Θατσερισµός», που είναι περίπου συνώνυµο του «νεοφιλελευθερισµού»; Πριν βιαστούµε να δώσουµε απάντηση ας σκεφτούµε τα εξής: Αυτό που λέµε «νεοφιλελευθερισµός» α) ήταν το αναγκαίο για το κεφάλαιο άλµα προς τα µπρος για να ξεπεράσει την κρίσης των 1970ς και να υποτάξει την εργασία, β) κάθε άλλο παρά µονοπώλιο της Θάτσερ υπήρξε… όπως αποδεικνύει και η υιοθέτησή του και από πολλές «σοσιαλδηµοκρατικές» κυβερνήσεις στα επόµενα τριάντα χρόνια.
Ναι αλλά η λιτότητα και ο πόλεµος στην εργατική τάξη; Η λιτότητα είχε ήδη ξεκινήσει από τη διακυβέρνηση των Εργατικών των Γουίλσον-Κάλαχαν το 1975-1979. Επίσης, στο κλείσιµο των ανθρακωρυχείων, πρωταθλητές ήταν και πάλι οι Εργατικοί, µε την κυβέρνηση Γουίλσον στα 1960ς. Η Θάτσερ έχει µείνει στην ιστορία γιατί επί των ηµερών της επήλθε, αλίµονο, η ήττα της εργατικής τάξης στην επική απεργία των ανθρακωρύχων το 1984-1985. Μια ήττα όµως που έγινε εφικτή µόνο µε την αποδυνάµωση της εργατικής τάξης στην οποία συνέβαλαν όσο κανείς οι Εργατικοί, ακόµα και ως αντιπολίτευση στη Θάτσερ. Ναι αλλά η Θάτσερ ήταν γεράκι του πολέµου, θα αντιτείνει κάποιος. Σαφώς. Όµως δε φτάνει ούτε καν κοντά στα πολεµικά επιτεύγµατα του «ανθρωπιστικού» ιµπεριαλισµού του Μπλερ…µια ερώτηση σε ένα Σέρβο, Αφγανό ή Ιρακινό θα σας πείσει.Και όσο για την ιδιαίτερη εύνοια της Θάτσερ στο Σίτυ του Λονδίνου; Ούτε κατά διάνοια η Σιδηρά Κυρία δε θα σκεφτόταν την απορρύθµιση του κρατικού ελέγχου στις τράπεζες που εφάρµοσε ο Εργατικός Γκόρντον Μπράουν στα τρία χρόνια της εξουσίας του εν µέσω της πρόσφατης οικονοµικής κρίσης.
Γιατί λοιπόν τόσο µένος από τους Εργατικούς και την αγγλική Αριστερά ειδικά για τη Θάτσερ; Μα γιατί φυσικά είναι το ιδανικό αντίπαλο δέος για να σκεπάσει τη γύµνια τους. Οι Εργατικοί µετά τη Θάτσερ ήταν 13 χρόνια στην εξουσία. Το να ισχυρίζονται λοιπόν ότι τα δεινά της Βρετανίας οφείλονται στην περίοδο της Θάτσερ είναι τουλάχιστον αστείο. Επίσης, αν η Θάτσερ διέλυσε την δύναµη κρούσης της εργατικής τάξης, οι Εργατικοί συνέχισαν στην ίδια ρότα, µε ένα πιο ύπουλο όπλο: την ιδεολογική υποβάθµιση των εργατών από κινητήρια δύναµη της ιστορίας σε ένα, υποτίθεται, τσούρµο άξεστων, που δεν ξέρουν πώς να ζήσουν και χρειάζονται την πεφωτισµένη παρέµβαση των ελίτ και της «υπεύθυνης» µεσαίας τάξης για να τους διδάξουν τις σωστές αξίες και να βγάλουν από πάνω τους τη ρετσινιά της πλύσης εγκεφάλου που τάχα υπέστησαν από τη Θάτσερ. Στην ίδια ρότα και η κατ’όνοµα Αριστερά: η Θάτσερ και η µαγική της επιρροή στους φτωχούς και άβουλους εργαζόµενους, τους οποίους µαθαίνουµε ότι εµπότισε µε αλλότρια ήθη όπως τη φιλοδοξία για κοινωνική ανέλιξη, ευθύνονται για τη µηδαµινή ριζοσπαστικοποίηση της σύγχρονης εργατικής τάξης. Το ενδεχόµενο η εργατική τάξη να τους γυρνά την πλάτη επειδή της είναι αδιάφορη η σηµερινή Αριστερά της µουρµούρας και της κατήχησης για το πόσο λοβοτοµηµένοι είναι όλοι, δεν περνά απ’το µυαλό όσων χορεύουν στους δρόµους γιορτάζοντας το θάνατο της «µάγισσας». Εργατική τάξη και Αριστερά συµβάδιζαν όσο αµφότεροι θεωρούσαν ιστορική αποστολή τους ένα καλύτερο αύριο, όπου οι δηµιουργοί του πλούτου θα ζητούσαν «τίποτα λιγότερο από τα πάντα». Η σηµερινή βρετανική Αριστερά του ελιτισµού, του «ουκ εν τω πολλώ τω ευ» και των «µετά-υλιστικών» αξιών, αποξενωµένη από τις µάζες, κάνει πάρτυ για το θάνατο της Θάτσερ. Λες και η Σιδηρά Κυρία νικήθηκε από τις ορδές αναστηµένων ανθρακωρύχων, σαν την τελευταία σκηνή του µιούζικαλ των Αθλίων του Ουγκό, και όχι από το χρόνο και τη γεροντική άνοια. Τα πάρτυ αυτά, φαντάζονται, σηµατοδοτούν νέο σάλπισµα ταξικής πάλης: τους το εύχοµαι, αλλά δεν το νοµίζω.
Βλέπουµε λοιπόν ότι η φιγούρα της Θάτσερ έχει αναχθεί σε ένα απόλυτο φετίχ, µε µια διπλή έννοια. Για τον Μαρξ, το φετίχ είναι ένα αντικείµενο στο οποίο, λόγω της άγνοιάς µας, αποδίδουµε ιδιότητες τις οποίες δεν έχει. Έτσι και η Θάτσερ ανάγεται στην παντοδύναµη φιγούρα που ακόµα και 23 χρόνια αφ’ότου έπεσε από την εξουσία και ενώ πια δε ζει, ορίζει τις τύχες µιας ολόκληρης Μεγάλης Βρετανίας. Ακόµα πιο ενδιαφέρον όµως έχει η κατά τον Φρόυντ ανάγνωση του φετίχ, ως το τελευταίο εµπόδιο του φετιχιστή από το να δει το αληθινό αντικείµενο του φόβου του (στην ψυχανάλυση, τα γυναικεία σεξουαλικά όργανα). Αντίστοιχα θα λέγαµε ότι η Θάτσερ ανυψωµένη ως φετίχ είναι το τελευταίο εµπόδιο των Άγγλων από το να δουν τη γυµνή αλήθεια: µια πολιτική σκηνή ένθεν κακείθεν άδεια από ιδέες, στόχους και τη δύναµη να εµπνεύσει στο ελάχιστο τον κόσµο.
* Ο Νίκος Σωτηρακόπουλος είναι υποψήφιος Διδάκτορας και βοηθός Λέκτορα στο Πανεπιστήµιο του Κεντ στη Μεγάλη Βρετανία. Το ερευνητικό του ενδιαφέρον εστιάζεται µεταξύ άλλων στο Μαρξισµό, στα σύγχρονα κοινωνικά κινήµατα και στους παράγοντες της µεταµοντέρνας ιδεολογίας που έχουν διαβάλει την έννοια της Αριστεράς ως ριζοσπαστικού φορέα των ουµανιστικών ιδεών της οικουµενικότητας και της προόδου.
