Disney Τo παρελθόν – Manga το μέλλον
Του Γιώργου Γεωργακόπουλου
Share |

Μέχρι τα τέλη τις δεκαετίας του ’80 τα κινούμενα σχέδια ήταν πλανήτης που ανήκε στις μικρές ηλικίες. Φαινόμενο απολύτως φυσιολογικό, αφού ο γνωστότερος δημιουργός ήταν ο WaltDisney, του οποίου η θεματολογία ήταν πιο ελκυστική, πιο παιδική, πιο απλή. Από την άλλη ήταν κι η έλλειψη μέσων ενημέρωσης που θα ενδιαφέρονταν να ψάξουν για κάτι διαφορετικό. Όλα αυτά στην Ευρώπη του ’80 που δεχόταν φοβερές επιρροές από τη γενικότερα κιτς κουλτούρα των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην Ιαπωνία ήδη φαινόταν το άσπρο εσώρουχο της Κάντυ Κάντυ, ενώ οι μοτοσικλέτες στο αριστουργηματικό AKIRA τρέχουν με την τεχνική rotorscoping αφήνοντας τα ελαφάκια του Disney να τρέχουν frame by frame. Ο 21ος αιώνας βρίσκει τους Ιάπωνες στην κορυφή των κινουμένων σχεδίων και εμάς να ανακαλύπτουμε πόσο στενόμυαλοι και διστακτικοί είμαστε. Καλώς ήρθατε στο μαγικό κόσμο των MANGA.

 

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΩΝ MANGA

Tα Manga Video είναι «αφοσιωμένα» στην οπτικοακουστική πληροφορία από μια άλλη διάσταση. Αυτό σημαίνει περιεχόμενα από τον υπερφυσικό τρόμο, επιστημονική φαντασία, υψηλής τεχνολογίας general designs και φουτουριστικής φαντασίας, όλα αυτά σε συνδυασμό με το animation που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία.
Ποια είναι η προέλευση όμως των manga; Η απάντηση εξαρτάται από το πώς χαρακτηρίζεις τον όρο manga. Η λέξη από μόνη της μορφοποιήθηκε από το διάσημο Hokusai που τότε έφτιαχνε ξύλινα καλούπια. Συνδύασε δυο κινέζικους χαρακτήρες, ο πρώτος ήταν ο αόριστος, ο ασαφής ενώ ο δεύτερος ήταν περιγραφικός. Και οι δυο χαρακτήρες ήταν κωμικά σκαριφήματα αλλά και εξαίσιες φευγαλέες μορφές.
Χίλια χρόνια πριν ο Hokusai ανακαλύψει τον όρο, διάφορα σχέδια βρέθηκαν στην Ιαπωνία, ενώ στη μεσαιωνική της περίοδο βρέθηκαν εικονογραφημένοι πάπυροι που περιέγραφαν ιστορίες ή διαφορά ιστορικά γεγονότα. Αυτοί οι πάπυροι μοιάζουν στα σύγχρονα manga με μια κρίσιμη όμως διαφορά. Τα σημερινά δημιουργούνται για μαζική κατανάλωση ενώ οι πάπυροι φτιάχνονταν για την τότε αφρόκρεμα της κοινωνίας.
Στα τέλη του 18ουαιώνα μια αναπτυσσόμενη μεσαία τάξη αστών εμπόρων ανέπτυξε μια δραστήρια καταναλωτική κουλτούρα, αυτή των σαν manga κόμιξ, δημιουργώντας την πρώτη μαζική προβολή. Αυτό έγινε με την παραγωγή βιβλίων, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία των ξύλινων καλουπιών, που απευθύνονταν σε ενήλικες. Η εξιστόρηση και οι διάλογοι ήταν γύρω-γύρω από το κείμενο ενώ τα θέματα ήταν χιουμοριστικά, δραματικά, φανταστικά ακόμα και πορνογραφικά. Στα τέλη του 19ουαιώνα η Ιαπωνία εισήγαγε απότομα τη Δυτική κουλτούρα, γνώση και τεχνολογία αλλάζοντας έτσι τον τρόπο δημιουργίας των κόμιξ.

ΕΞΑΠΛΩΣΗ

Ίσως ο μοναδικός σπουδαίος παράγοντας στη δημιουργία των σύγχρονων manga να είναι η δουλειά ενός μόνο καλλιτέχνη, του Tezuka Osamu, γνωστό στην Ιαπωνία σαν “the god of manga”. Η φημισμένη του δημιουργία, Mighty Atom, προβλήθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1960 με τον τίτλο Astro Boy. Στην αυτοβιογραφία του ο Tezuca Osamu αναφέρει πως μέχρι τότε τα περισσότερα manga ήταν σχεδιασμένα σε 2 διαστάσεις και είχαν το στυλ θεατρικής παράστασης. Διαπίστωσε λοιπόν, ότι δεν υπήρχε έτσι τρόπος να παράγει δύναμη ή να σκιαγραφήσει την ψυχολογία του χαρακτήρα. Έτσι λοιπόν επηρεασμένος από τις Γερμανικές και Γαλλικές ταινίες της εποχής υιοθέτησε ένα κινηματογραφικό τρόπο στις συνθέσεις του προσπαθώντας να αποτυπώσει γωνίες και close ups που θα χαρακτήριζαν την ψυχολογική κατάσταση του χαρακτήρα όσο πιο πειστικά γίνεται. Σε όλα αυτά έχει μαζέψει όχι μόνο το γέλιο, αλλά δάκρυα και θλίψη, θυμό και μίσος δημιουργώντας ιστορίες που δεν είχαν πάντα happy end. Ο Tezuka Osamu έκανε το ντεμπούτο του το 1947 με το New Treasure Island και αφού είχε κάνει κάποιες δουλειές για εφημερίδες. Το New Treasure Island πούλησε 400.000 κόπιες, αριθμό τεράστιο για την εποχή αν αναλογιστούμε ότι η Ιαπωνία ξεπερνούσε τα τραύματα πολέμου. Οι εκδότες ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό και δεν συνάντησαν κανένα πρόβλημα στο να ανακαλύψουν νέους καλλιτέχνες που θα αφομοίωναν την επαναστατική τεχνική του Tezuka. Οι καινοτομίες του Tezuka οδήγησαν στη διεύρυνση της αγοράς και στην γενικότερη ανοικοδόμησή της. Δηλαδή, η ανάγνωση των κόμιξ δεν σταμάταγε στις μικρές ηλικίες αλλά τις μεγάλωνε. Αυτός που διάβαζε στο δημοτικό, συνέχιζε να διαβάζει και στο γυμνάσιο και στο λύκειο και στο κολλέγιο! Το αναγνωριστικό κοινό λοιπόν, δεν έμενε σταθερό αλλά μεγάλωνε και αποκτούσε φανατικό κοινό. Σίγουρα υπάρχει μια γραμμή που διαχωρίζει την pre-manga generation από τη manga generation και βρίσκεται κάπου στα 1950. Ο ρόλος του Tezuka Osamu στη μεταμόρφωση των manga κόμιξ από μια απλή μορφή διασκέδασης σε μικρές ηλικίες σε εκλεπτυσμένη και πολύπλοκη διαδικασία που συντρόφευσε όλους ανεξαρτήτως ηλικίας ήταν σημαντικότερος από τις τεχνικές καινοτομίες τις οποίες δεν συναντάμε στη σύγχρονη βιομηχανία. Στην εξάπλωσή τους καθοριστικό ρόλο έπαιξαν τα μέσα επικοινωνίας όπου το 1954 σε ολόκληρη την Ιαπωνία υπήρχαν 866 τηλεοράσεις.

To 1959 ραγδαία ήταν η ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας με τον ενδεικτικό αριθμό στις τηλεοράσεις να φτάνει πλέον στα 2.000.000. Η τηλεόραση έβαλε σε ρυθμό τη ροή των πληροφοριών και της διασκέδασης σε μια οικονομία που αναπτυσσόταν γρήγορα και παρέσυρε και τα υπόλοιπα μέσα στο ξέφρενο ρυθμό. Το 1956 εμφανίστηκε το πρώτο εβδομαδιαίο περιοδικό στην Ιαπωνία και το 1959 τα Weekly Shounen Magazine και Weekly Shounen Sunday έγιναν τα πρώτα εβδομαδιαία για παιδιά, ενώ σύντομα ακολούθησαν και άλλα. Αυτά τα περιοδικά ήταν ποικίλης ύλης ή καλύτερα γενικής πληροφόρησης με το περιεχόμενο των manga να απασχολεί μόνο το 40% κάθε τεύχους και με την κυκλοφορία να κυμαίνεται κάπου στις 200.000, ένα χαμηλό σχετικά νούμερο. Οι πωλήσεις αυξήθηκαν όταν οι εκδότες αντιλήφθηκαν ότι έπρεπε να παραχωρήσουν περισσότερο χώρο στα manga. Μέσα σε λίγα χρόνια καταλάμβαναν περισσότερο από το μισό περιοδικό διαμορφώνοντας έτσι και την ύλη του που πλέον πλησίαζε περισσότερο τη θεματολογία των κόμιξ! Το αναγνωστικό κοινό των manga μεγάλωνε και σε ηλικιακό επίπεδο που απαιτούσε ακόμη περισσότερα. Έφηβοι, νέοι της εργατικής τάξης και μαθητές κολλεγίων έστρεψαν την προσοχή τους στον τότε φημισμένο τρόπο ενοικίασης βιβλίων από τα διάφορα βιβλιοπωλεία.
Εκεί μια νέα γενιά εκλεπτυσμένων manga γνωστά ως gekiga(θεατρικές εικόνες), έγραφαν τη δικιά τους ιστορία στα τέλη του ’50. Το χαρακτηριστικό των gekiga ήταν η εστίαση στο ρεαλισμό τόσο στο σχέδιο όσο και στο περιεχόμενο, όπου συχνά ήταν άγριο, μελαγχολικό ακόμη και βίαιο. Το χιούμορ ήταν υπαρκτό στη black μορφή του. Οι πιο γνωστοί δημιουργοί σε αυτό το είδος είναι οι Sanpei Shirato και Takao Saitoh που μετέφρασαν για το αγγλικό αναγνωστικό κοινό τα Legend of Kamui and Golgo 13.
Στα τέλη του ’60 μια νέα κατηγορία περιοδικών manga έκανε την εμφάνισή της, τα γνωστά ως Seinen (νεότητα). Εδώ διακρίνεται η μετακίνηση σχεδιαστών από τα rental manga στα shounen και τα seinen magazines. Στην πρόθεση να φέρουν πίσω παλαιότερους αναγνώστες που έβρισκαν το στυλ των gekigaκουραστικό, έχουμε τη συνεργασία των Shounen και Seinen. Τα Seinen επέστρεψαν στις κλασικές τεχνικές των ιστοριών manga με σκοπό να γίνουν πιο ελκυστικά στο πλατύ κοινό. Η μάχη όμως για την απόκτηση μεγάλου κοινού έφερε τις απώλειες όπως ήταν αναμενόμενο στις μικρές ηλικίες που αποτελούσαν τον πυρήνα του αναγνωστικού κοινού και κατά συνέπεια πτώσεις στις πωλήσεις. Μεγάλοι εκδότες όπως οι Shogakukan Publishing’s Sunday και Kodansha Publishing’s Magazine ξεπεράστηκαν από τη Sueisha Publishing’s με το Weekly Shounen Jump που δημιουργήθηκε το 1968 και έμεινε πιστό στο νεανικό κοινό. Η ανικανότητα της εταιρίας στο να προσελκύσει μεγάλους σχεδιαστές αποδείχτηκε το μεγαλύτερο πλεονέκτημα. Οι δύο πρώην μεγάλοι εκδότες έδιναν στους σχεδιαστές τους πλήρη ελευθερία, ενώ το Jump καθοδηγούσε τους νεαρούς, ερασιτέχνες σχεδιαστές σε αυτό που ζητούσαν οι αναγνώστες. Το Magazine και το Sunday έβλεπαν πια την «πλάτη» του Jump, το οποίο μεγάλωνε το κενό μεταξύ τους κάθε χρόνο, συνεχίζοντας να παράγει blockbuster hits, όπως το Dregonball από τον Akira Toriyama και το Slam Dunk από τον Takehiko Inoue. Το 1980 η μέση κυκλοφορία του Jump ήταν στα 3.000.000, το 1985 στα 4.000.000, το 1988 στα 5.000.000, ενώ το 1994 έφτασε τον απίστευτο αριθμό των 6.200.000. Είναι μακράν το καλύτερο και μεγαλύτερο περιοδικό σε πωλήσεις στην Ιαπωνία, αφήνοντας πίσω το Magazine και το Sunday, με πωλήσεις πολύ κάτω από αυτές του κορυφαίου Jump.

MANGA ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Τα κόμιξ δεν είναι μόνο για τα αγόρια! Υπάρχει μια ζωντανή κοινότητα σχεδιαστών που αποτελείται από γυναίκες και μόνο και απευθύνεται αποκλειστικά σε αυτές και σε όλες τις ηλικίες και ονομάζεται Shoujo Manga. Στην Ιαπωνία ο γυναικείος πληθυσμός που διαβάζει κόμιξ είναι πολύ μεγάλος σε σύγκριση με την Ευρώπη και την Αμερική.
Η εμφάνιση των γυναικείων κόμιξ έγινε λίγο μετά τα τέλη του πολέμου στον Ειρηνικό, με εμπνευστή για άλλη μια φορά τον παραγωγικότατο Tezuka Osamu. Μέχρι εκείνη τη στιγμή τα νεαρά κορίτσια διάβαζαν απλά κομιξ με χιουμοριστικό περιεχόμενο που θύμιζαν πολύ Αμερικάνικες εφημερίδες. Για άλλη μια φορά ο Tezuka έβαλε τα πράγματα στη θέση τους, δημιουργώντας το Knight of the Ribbon (1954). Το θέμα πλέον διαφορετικό. Δράμα, περιπέτεια, φαντασία, τραγωδία, χιούμορ και ρομαντισμός. Από το 1950 ως τις αρχές του 1960 οι δημιουργοί των Shoujo manga (γυναικίωνmanga) ήταν στην πλειοψηφία τους άντρες που δούλευαν παράλληλα και στην κατηγορία των shounen (αντρικών). Τις σχεδιάστριες μπορούσες να τις μετρήσεις στα δάχτυλα του ενός χεριού, ξεχωρίζοντας τις Masako Watanabe και Hideko Mizuno. Οι ιστορίες τους αναφέρονταν σε κορίτσια που πήγαιναν σχολείο και από κει γινόταν διαχωρισμός στα θέματα κυρίως σε τρεις κατηγορίες. Χιούμορ, τρόμος και μελό! Σχέσεις μητέρας-κόρης είχαν σημαντική θέση στη θεματολογία, ενώ η προβολή σχέσεων με το αντίθετο φύλο ήταν πολύ σπάνια. Το 1963 έχουμε τη μετάβαση της έκδοσης από μηνιαία σε εβδομαδιαία, αυξάνοντας έτσι τη ζήτηση σε σχεδιαστές. Οι γυναίκες σχεδιαστές μπορούσαν πολύ πιο εύκολα να αντιληφθούν τις απαιτήσεις του κοινού και βοήθησαν τους εκδότες να συνειδητοποιήσουν τι χρειάζεται για να αυξήσουν την κυκλοφορία. Γυναίκες καλλιτέχνες, όπως οι Yasuko Aoike, Minori Kimura και Waki Yamato, έκαναν το ντεμπούτο τους, ενώ η εμφάνιση που προκάλεσε αίσθηση ήταν αυτή της Machico Satonaka το 1964 στο Weekly Friend σε ηλικία μόλις 16 ετών! Το δεύτερο φαινόμενο το συναντάμε ανάμεσα στο 1967 και 1969 όταν πολλές νέες γυναίκες εισχώρησαν στο χώρο. Από αυτή την κίνηση ξεχώρισε ένα ασαφές group με την ονομασία “Fabulous Forty-Niners”, τίτλος που προήλθε από την κοινή χρονολογία γέννησης που είχαν μεταξύ τους! Καλλιτέχνες όπως η Moto Hagio(δημιουργός του “they were eleven”),Keiko Takemiya,Yumiko Ohshima, Riyoko Ikeda, καιRyoko Yamagishi άρχισαν να πειραματίζονται με νέα θέματα, ιστορίες και στυλ, καταργώντας όρια και παραδοσιακές συνταγές.
Πλέον έπαιζαν με την έννοια του φύλου και της σεξουαλικότητας, προσαρμόζοντας «αρσενικά γονίδια» σαν επιστημονική φαντασία, εξερευνώντας έτσι ένα από τα πιο λεπτά ζητήματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η εξέλιξη ήταν ραγδαία· φτάνοντας στα τέλη της δεκαετίας του ’70 παρατηρούμε μέχρι και ομοφυλοφιλικές εικόνες ανάμεσα σε αγόρια που πρωταγωνιστούν σε ιστορίες επιστημονικής φαντασίας. Φτάνοντας στα ’80 έχουμε πλέον τις εξειδικευμένες ιστορίες που έχουν συγκεκριμένο κοινό η καθεμιά· ενώ στα ’90 συναντά όλα τα ηλικιακά επίπεδα να έχουν επιλέξει το καθένα τη θεματολογία του. Στις ώριμες ηλικίες μάλιστα υπάρχει ζήτηση περισσότερο προς το πορνογραφικό περιεχόμενο, κάτι που δεν υπάρχει στον αντρικό πληθυσμό! Ίσως αυτό τελικά να δικαιώνει αυτούς που λένε ότι η γυναίκα μόλις τα τελευταία 30 χρόνια ξεκίνησε να ανακαλύπτει τη σεξουαλικότητά της…!

BLOWING YOUR MIND INTO THE 21ST CENTURY

Ο 21ος αιώνας βρίσκει τα manga στην ακμή τους, χωρίς όμως να χάνουν τον underground χαρακτήρα τους. Πλέον η θεματολογία και οι τεχνικές έχουν εξελιχθεί τόσο που μας αφήνουν άφωνους. Από το απίστευτο GHOST IN THE SHELL του Masamune Shirow, το ιστορικό NINJA SCROLL, έως τα πρόσφατα ΤΗΕ Χ και NEON GENESIS EYAGGELION διαπιστώνουμε τις ραγδαίες εξελίξεις. Το σημαντικό είναι ότι ενώ παρατηρείται έλλειψη σεναρίων στο Hollywood, οι Ιάπωνες καταπιάνονται με θέματα που εμείς δεν τολμάμε καν να πούμε. Για το «Ghost in the shell» ο James Cameron είπε ότι είναι μια ταινία που θα ήθελε πολύ να κάνει, δείχνοντας έτσι την αποδοχή και καταξίωση που έχουν τα Ιαπωνικά κινούμενα σχέδια στη Δύση.
Ίσως κι εμείς πρέπει να σκεφτούμε να αλλάξουμε λίγο τα κινηματογραφικά μας δεδομένα και να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας. Τα manga είναι το μέλλον.

 



fashion addiction