Eπιστροφή στο … μέλλον
Μια από τις πιο συναρπαστικές καταστάσεις στην ιστορία της μουσικής είναι αυτή που δημιούργησε η εμπλοκή του hammondorganB-3 στην jazz. «Υπόγειος», αληθινός, γήινος, «σκοτεινός», ζεστός και γνήσιος, αυτοί είναι μόνο λίγοι από τους χαρακτηρισμούς που δίνουν το στίγμα του ήχου και της μουσικής ταυτότητας του hammondorgan. Ο ήχος του λειτουργούσε και λειτουργεί παράξενα και ανεξήγητα διεγείροντας τις αισθήσεις κι ενεργοποιώντας τα ρυθμικά μας εγκεφαλικά κέντρα.
Η αρχή
Προς τα τέλη της δεκαετίας του 50 αρχίζει να δημιουργείται μία τάση απεξάρτησης των μαύρων μουσικών από το ρεύμα της cooljazz, μιας μουσικής φόρμας που ενστερνιζόταν πολλά στοιχεία ευρωπαϊκής μουσικής, πράγμα που οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στην απομόνωση των αρχικών αφρικανικών μουσικών δρόμων της jazz. Κάποιοι μουσικοί βρήκαν στο hammondorganτον καλύτερο σύμμαχο αφού μέσα από αυτό μπορούσαν να επικοινωνήσουν με το κοινό με μια μουσική γλώσσα η οποία δεν απαιτούσε αυτοσυγκέντρωση και διαλογισμό αλλά μια καλή διάθεση, έναν πηγαίο αυθορμητισμό και ένα … απόθεμα ενέργειας προς άμεση κατανάλωση.
Έτσι άρχισε σιγά – σιγά να στήνεται όλη εκείνη η φάση της soul – jazzπου κορυφώθηκε στα 60’s. Το φοβερό και τρομερό βιμπράτο του hammondμας οδήγησε στο να ακούμε την jazzκαι το bluesμε έναν ολότελα καινούργιο τρόπο ανακαλύπτοντας την πεμπτουσία του funkyήχου.
Οι πρωταγωνιστές
Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι αυτός που έβαλε στο μουσικό χάρτη το hammondorgan είναι ο JimmySmith, αυτός ο εξαιρετικά ταλαντούχος άνθρωπος που με την απόλυτα προσωπική του προσέγγιση δημιούργησε σχολή. Ενεργός ακόμα στις μέρες μας είναι μια απολαυστική εμπειρία για όποιον τύχει να τον ακούσει ζωντανά. Αν μάλιστα θελήσετε να χαθείτε στην τεράστια δισκογραφία του -στην BlueNoteκυρίως- ξεκινήστε από L.P. σαν τα: “TheSermon”, “HomeCooking”, “PrayerMeeting” και το κλασσικό όσο και … παλλόμενο “Gotmymojoworking”.
Πέρα όμως από τον JimmySmith, εκεί στα χρόνια της δεκαετίας του 60, ήταν ήδη έντονη η αίσθηση της αλλαγής του jazzτοπίου προς μια πιο groovyκατεύθυνση. Έτσι πλήθος μουσικών άρχισαν να σχηματίζουν γκρουπ όπου απαραίτητο στοιχείο ήταν η ύπαρξη του οργανίστα. Σε συνδυασμό μάλιστα με την υπερπληθώρα της soul-jazzδισκογραφίας οι οργανίστες έγιναν περιζήτητοι. Μιλάμε για εποχές όπου η BlueNote έβγαζε κάθε εβδομάδα δύο δίσκους με organcombosκαι από κοντά στους ίδιους ρυθμούς η Verveκαι η Prestige.
Ο JimmySmithέβαλε κάτω από την σκιά του πολλούς άλλους, αυτό όμως δεν εμπόδισε κάποιους να … αντισταθούν στην επιρροή του. Ο κυριότερος «αιρετικός» ήταν ο LarryYoung, μια ιδιαίτερη περσόνα που δούλεψε το hammondπολύ πιο «επιθετικά» όσο και αυτοσχεδιαστικά. Αξιομνημόνευτοι γητευτές αυτών των ήχων ήταν επίσης οι : BigJohnPatton, FreddieRoach, ReubenWilson, JackMcDuff, JimmyMcGriff, CharlesEarland, LeonSpencer, DonPatterson, LonnieSmith, LonnieListonSmithκαι αρκετοί ακόμη που ο καθένας τους άφησε ένα φοβερό ηχητικό πλούτο φορτωμένο συναίσθημα κι αυτόν τον υπόγειο παλμό που κινητοποιεί κυριολεκτικά το «είναι» σου.
Το hammondόμως είχε και τις αμαζόνες του. Λίγες μεν αλλά φοβερές με πρώτη και καλύτερη την αξέχαστη ShirleyScott, αυτό το μικροκαμωμένο φοβερό τυπάκι που έκρυβε μέσα του αστείρευτη ενέργεια και υπέροχες ιδέες. Δίπλα της ας θυμηθούμε την TrudyPitts, την GloriaColemanκαι την RhodaScott. Αυτές οι κυρίες πράγματι κατάφεραν να χρωματίσουν με την γυναικεία τους ευαισθησία αυτόν τον «σκληρό» ήχο κάνοντάς τον έτσι λιγότερο αιχμηρό.
Και εγένετο Acidjazz
Κάθε πράγμα στη ζωή κάνει τον κύκλο του. Έτσι συνέβη και με το hammond με το τέλος της δεκαετίας του 60 και την ηλεκτροποίηση της jazz. Όλο αυτό το οικοδόμημα άρχισε να σβήνει -με την έννοια της απόλυτης καταξίωσής του- αφού κάποιοι μουσικοί του παρέμειναν ενεργοί και έδιναν ανά διαστήματα δίσκους.
Κύλησε λοιπόν η freeδεκαετία του 70 κι έφτασε το πλήρωμα για αυτήν του 80 με την νέο bopαισθητική της να έχει «νεκρώσει» το κάθε τι στην jazz. Με κάποιο τρόπο έπρεπε να γεννηθεί μια αντίδραση κι αυτή ήρθε μέσα από την ρυθμική καρδιά του hammond που ως άλλοθι από τους καλλιτέχνες της acidjazzεπανήλθε στα πράγματα στα 90’sγια να ζεστάνει την ακίνητη jazzπραγματικότητα. Στην ουσία, η acidδεν είναι παρά η αναβίωση της όλης φάσης. Είναι εκπληκτικό στην εποχή του πολιτισμού των μικροτσίπ, των σάμπλερς, των σικουένσερ και των midi να ανεβαίνει η δημοτικότητα του hammondorgan. Όλο αυτό ακούγεται σαν ένας χοντροκομμένος αναχρονισμός, όμως είναι πραγματικότητα και μάλιστα πολύ γοητευτική.
Έτσι λοιπόν στην δεκαετία του 90 όσοι από εκείνους τους τύπους που «ζόριζαν» το hammondστα 60’sήταν ακόμα εν ζωή, γνώρισαν μια άνευ προηγουμένου αναγνώριση και επανήλθαν στην ενεργό δράση συμπαρασύροντας πολλούς νέους μουσικούς. Αποτέλεσμα αυτού η εμφάνιση πολλών σχημάτων όπως ο JamesTaylorμε το κουαρτέτο του, οι Galliano, οι BrandNewHeavies, οι NewJerseyKings, οι Soulstuff, οι HisMastersVoice, οι Rad, οι NakedFunk και πάμπολλους ακόμη που βάσισαν εξ ολοκλήρου τον ήχο τους στο hammondorgan.
Από την Αθήνα περνάνε ανά διαστήματα κάποιοι μάστορες του hammondorganκαι του funkyήχου. Να θυμίσω τις εμφανίσεις του LonnieSmithμε τον LouDonaldson πέρυσι και τις πολύ πρόσφατες του ReubenWilson μαζί με τον GrandGreenJr., αλλά και εκείνη των JamesTaylorQuartet και έπεται συνέχεια …
Hammondinfo
Toαυθεντικό hammondorganσχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε από έναν πρώην ωρολογοποιό, τον LaurensHammondστα 1935 κι ούτε ο ίδιος περίμενε ότι το κατασκεύασμά του θα γινόταν ένα από τα δημοφιλέστερα ηλεκτρονικά όργανα που φτιάχτηκαν ποτέ. Ένας πολύπλοκος μηχανισμός είναι αυτός που δίνει στο hammondorganτις εκπληκτικές ηχητικές του δυνατότητες. Κάθε νότα του αποτελείται από τη βασική και από αρμονικές του ή από πολλαπλάσια της συχνότητάς της. Στο hammond εκτός από τη βασική νότα ο χειριστής έχει στη διάθεσή του άλλες οκτώ αρμονικές του που τις δουλεύει μετακινώντας μπάρες, κλειδιά ή πλήκτρα. Φορτωμένο με 122 πλήκτρα χωρισμένα σε δύο κλαβιέ και με είκοσι πέντε ή τριάντα δύο κλειδιά διαθέτοντας τη δική του συσκευή ηχητικών εφέ, αυτό το ογκώδες όργανο απαιτεί ταλέντο και δεξιοτεχνία από τον καλλιτέχνη πλην όμως ανταμείβει αυτόν αλλά και το κοινό με μια απόλυτη ποικιλία ήχων, πράγμα που το έκανε εξαιρετικά δημοφιλές τόσο στον κόσμο της jazz όσο και του blues.
