«Το undergroundπρέπει να κατακτήσει μεγάλες ομάδες του πληθυσμού»
Ο IrvineWelsh,συγγραφέας
του Trainspotting, βρέθηκε
στην Ελλάδα με πρωτοβουλία του βρετανικού συμβουλίου κι είχαμε την ευκαιρία να
του μιλήσουμε λίγο πριν από την εμφάνιση του στον πολυχώρο Biosγια τις
ανάγκες της παρουσίασης του νέου του βιβλίου «Porno».
Πιστεύετε ότι το undergroundέχει τη δυνατότητα να υπερβεί την κυρίαρχη θεαματικότητα;
Η κουλτούρα του υπόγειου κόσμου έχει τη δυνατότητα να αντιπαρατεθεί στην κουλτούρα του mainstream, όμως αυτό είναι μια πολύ σύνθετη και δύσκολη διαδικασία. Πρέπει να γίνει κατανοητό πως το underground δεν έχει ελπίδα να επιδράσει πάνω στην κυρίαρχη κουλτούρα, κι αυτό έως τώρα έχει αποδειχτεί ιστορικά, εάν δεν είναι σε μία κατάσταση επέκτασης προς αυτήν! Πρέπει από την αρχή ο στόχος να είναι η κατάκτηση των μεγάλων ομάδων του πληθυσμού μιας κι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να μπορέσει να διαφύγει την απειλή της περιθωριοποίησης! Είναι μία αμετάκλητη διαδικασία, εάν το undergroundθέτει τους στόχους μίας πραγματικά ουσιαστικής αλλαγής.
Μήπως τότε θα πρέπει να οδηγηθούμε σε μια αναπροσαρμογή της έννοιας του underground; Μία επανανακάλυψη των μύθων όπου θα πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, έτοιμοι να διεκδικήσουμε το απόλυτο;
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω εάν υπάρχει καν η δυνατότητα,να πραγματοποιηθεί αυτό το απόλυτο, και δεν γνωρίζω επίσης εάν χρειάζεται πραγματικά .Για να είμαστε συνεπείς θα έλεγα πως πρόκειται περισσότερο για undergroundκουλτούρες κι όχι για κουλτούρα ενιαία και συνεκτική. Ακούμε για τις κουλτούρες των club, για τις κουλτούρες των ναρκωτικών και για τις ανάλογες των gay ή του κυβερνοχώρου. Όμως μετά την δεκαετία του 60 πουθενά δεν αναδύθηκε κάποιος συνεκτικός ιστός που να μπορεί να αποκαλύψει κάποια κοινή, αδιαφοροποίητη συνιστώσα σε όλες αυτές τις κουλτούρες. Και επαναλαμβάνω πως δεν είμαι καθόλου βέβαιος πως αυτό είναι κάτι πραγματικά αναγκαίo!
Αναρωτιέμαι αν η ύπαρξη αυτού του συνεκτικού ιστού, τον οποίο εμμέσως κριτικάρετε είναι τελικά τόσο περιοριστικός. Εμάς, τις γενιές οι οποίες έχουν ανατραφεί την περίοδο του μεταμοντέρνου, θα έπρεπε να μας απασχολούν οι νέοι μύθοι που οι ίδιοι θα παράγουμε και που τελικά ίσως έχουν τη δύναμη να υπερβούν την χωρίς συνεκτικό σημείο αποπνευματοποιημένη αντίληψη του μεταμοντέρνου.
Νομίζω πως αυτό είναι αυταπάτη. Θα μπορούσατε να με χαρακτηρίσετε πεσιμιστή αλλά δεν παύει αυτό να είναι η άποψη μου. Είναι αλήθεια πως μπορείς να παράγεις όσους νέους μύθους και κουλτούρες θέλεις, αλλά είναι τέτοια η δύναμη του επελαύνοντος μοντέλου της παγκοσμιοποίησης, αυτού του κατά βάση αμερικανικού μοντέλου οργάνωσης, ώστε πολύ αμφιβάλλω εάν υπάρχει πλέον έστω και η πιθανότητα να μπορέσουν αυτοί οι νέοι μύθοι να υπερβούν την δύναμη των «μεγάλων» παραγόμενων μύθων που η ίδια η παγκοσμιοποίηση επιβάλλει. Δεν είναι τυχαίο δε, πως πολλοί αντιτιθέμενοι νέοι μύθοι, σε πάρα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα αλώνονται και αφομοιώνονται από την κυρίαρχη κουλτούρα.
Τι θα συνέβαινε εάν τα βιβλία σας δεν πουλούσαν τόσο πολύ;
Θα συνέχιζα να γράφω κι αυτό από μια εσωτερική ανάγκη να υπερβώ τη συνήθεια και τη δύναμη της επαναλαμβανόμενης ρουτίνας. Θα έγραφα μόνο για την πρωτογενή απόλαυση της διαδικασίας της γραφής. Κι όσον αφορά τις πωλήσεις, στην Αμερική για παράδειγμα δεν έχω πλέον τόσες πωλήσεις όσες στο παρελθόν!
Σε ποίους άξονες πιστεύετε πως κινείται η μαζική κουλτούρα σήμερα;
Παρότι στις αρχές του 20ου αιώνα είχε υπάρξει μια προσπάθεια για παγκοσμιοποίηση μέσω της επιβολή της κουλτούρας των αποικιοκρατικών κρατών, σήμερα έχω την αίσθηση πως τα πράγματα γίνονται μέρα με τη μέρα χειρότερα ειδικά στο χώρο του πολιτισμού. Ζούμε σε μια βάρβαρη και βαθιά διεφθαρμένη εποχή. Ίσως να είναι μία από τις πιο παρακμιακές στην ιστορία, τη στιγμή που συνδυάζεται η αίσθηση του αλλότριου και μια γεμάτη κακία, τολμώ να πω, διάθεση απέναντι στους άλλους και τα πράγματα. Η έννοια του πρωτοπόρου συγγραφέα, δημιουργού και στοχαστή, έχει ούτως ή άλλως ξεπεραστεί από την εκπόρνευση της μαζικής κουλτούρας και την κεφαλαιοποίηση της ίδιας της δημιουργίας. Εάν θέλουμε πραγματικά να έχουμε μια καθαρή ιδέα γύρω από την κουλτούρα του σήμερα θα έπρεπε και δεν αστειεύομαι καθόλου πιστέψτε με, να κοιτάξουμε την πορνογραφία! Φυσικά αυτό φαίνεται ακόμα περισσότερο στην τηλεόραση και με κάνει να εκτιμώ τον εαυτό μου περισσότερο, επειδή αρνήθηκα τη συμμετοχή μου σε αυτό που στην Αγγλία είναι κάτι σαν το bigbrother των διασημοτήτων. Σε τέτοια προϊόντα, όπως το bigbrotherκαι τα κάθε είδους «αδέλφάκια» του, είναι που αποκαλύπτει τη νοσηρότητα της η κουλτούρα της εκπόρνευσης. Οι κοινωνίες μας αρέσκονται στο να παρακολουθούν, κι όχι απλά τον ιδιωτικό βίο κάποιων, αλλά με ακόμα μεγαλύτερη ένταση, τον εξευτελισμό, τον πόνο και την ταπείνωση τους! Ω, πράγματι είναι νοσηρή αυτή η εποχή, και οι διέξοδοι της χάνονται στο πουθενά. Το κοινό θέλει τόσο να δει ηδονοβλεπτικά, κάποιους να γελοιοποιούνται, να υποφέρουν, έστω και παίζοντας μπροστά σε αυτό το κοινό τις καρικατούρες του εαυτού τους!
Μπορείτε να δείτε άλλωστε και την επέκταση αυτής της πορνογραφίας και μέσα από την τηλεοπτικοποίηση του ίντερνετ και της φόρμας του dvd!
Ο καπιταλισμός μοιάζει να τα μετατρέπει όλα σε εμπόρευμα, τη μουσική ,την επανάσταση, τα ναρκωτικά, τον έρωτα. Την ίδια τελικά την αμφισβήτηση εν γένει. Μήπως αυτό είναι κάτι που παρεισφρύει σε όλους μας σαν ιός; Ποιά είναι η ιδέα της αντίστασης σε τέτοιες εποχές; Και θα ήθελα να μου το ξεκαθαρίσετε αυτό, γιατί δεν μπορώ να πιστέψω πως τα πράγματα ήταν φωτεινότερα στις αρχές του αιώνα! Τότε κυριαρχούσε ο ιμπεριαλιστικός άγριος καπιταλισμός ,ενώ τώρα κυριαρχεί το θέαμα!
Η κεντρική ιδέα του καπιταλισμού κι από εκεί είναι που μπορούμε να στοχαστούμε τις αντιστάσεις, είναι η ιδέα της συνέχισης. Αυτό το διαρκές «προχώρα,προχώρα!» το οποίο προσομοιάζει στον καρκίνο και οδηγεί πλέον ολόκληρο τον πλανήτη στην καταστροφή. Παραγωγή για την παραγωγή! Εργασία για την εργασία, χωρίς τέλος φαινομενικά. Αλλά σε αυτό, και εκεί είναι η ουσιαστική διαφορά με τις αρχές του αιώνα, είναι που και οι ίδιοι γινόμαστε συνένοχοι, και που τελικά καταλήγουμε να αγαπούμε με διεστραμμένο τρόπο αυτό το οποίο επιφανειακά μισούμε και θέλουμε να πολεμήσουμε. Η αλήθεια είναι δυστυχώς ότι γνωρίζουμε το τεράστιο υπαρξιακό κενό που ανοίγεται μπροστά μας, αλλά συνεχίζουμε να επαναλαμβάνουμε μονότονα όπως και ο καπιταλισμός, το «προχώρα,προχώρα!».
Ίσως η λύση να βρίσκεται στον κορεσμό. Δεν μπορεί να συνεχίζεται συνεχώς αυτό! Κάποια στιγμή αναπόφευκτα θα κορεστούμε!
Και τότε;
Τότε θα υπάρξει μία απόσυρση σαν σε ένα είδος επιφοίτησης από όλο αυτόν τον ωκεανό των προϊόντων. Θα πούμε «φτάνει πλέον» και θα αναζητήσουμε έναν άλλο τρόπο ζωής! Αυτή θα είναι μια δύσκολη στιγμή και τα πράγματα θα φτάσουν στη λύση τους, είτε μέσα από μια άλλη πορεία, είτε μέσα από μια έκρηξη πρωτόγνωρης βίας! Κανείς αυτήν τη στιγμή δεν μπορεί να προεξοφλήσει ποια θα είναι η λύση που θα επιλεγεί από αυτές τις δύο. Οι θεσμοί πάντως της κοινωνίας είναι βέβαιο πως δεν είναι αρκετά ισχυροί για να διατηρήσουν τη συναίνεση για πάντα. Και τότε, σε εκείνη τη μικρή στιγμή του μέλλοντος όλα θα καταρρεύσουν. Είτε πάντως η μετάβαση γίνει ειρηνικά, είτε με τη βία είμαι απόλυτα πεπεισμένος πως θα συμβεί όταν θα έχουμε φτάσει στον κορεσμό!
Επίσης είναι σημαντικό να μιλήσουμε για τους Αμερικανούς. Έζησα για διαστήματα στην Αμερική και μου είναι πλέον ξεκάθαρο πως υπάρχουν εκεί αντιστάσεις. Υπάρχουν άνθρωποι που δε θέλουν το παιδί τους να ζει στα απόβλητα ή ο κόσμος αυτού του παιδιού να είναι ένας περιβαλλοντικά κατεστραμμένος κόσμος! Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι εκεί ,που ο σκοπός της ζωής τους δεν είναι να λιώνουν σε κάποια δουλειά με αντάλλαγμα την ασφάλεια ούτε να πεθάνουν στα 40 τους από τα νοσήματα που κουβαλά η κακή διατροφή και η παχυσαρκία! Άνθρωποι σκεπτόμενοι και ζωντανοί όπως εσείς και εγώ...
Τι έχετε να πείτε για τα μεγάλα έργων; Εδώ είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε από κοντά αυτήν την πολιτική. Εσείς έχετε δει στην Βρετανία ανάλογες καταστάσεις, σαν το περίφημο «θόλο της χιλιετίας» στο Λονδίνο, ο οποίος κόστισε ένα δισεκατομμύριο λίρες και παρόλα αυτά τίποτα δεν φαίνεται να συνηγορεί στην ανάγκη ύπαρξη αυτού του κτιρίου. Καμιά διαφάνεια, καμιά λειτουργικότητα αφιερωμένη στην κοινότητα που πρόσφερε ουσιαστικά αυτό το τεράστιο κονδύλι!
Έχετε δίκιο! Τίποτα από όλα αυτά τα οποία επιλέγονται κεκλεισμένων των θυρών από άλλους για εμάς, δε γίνονται με γνώμονα τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες. Μια κατάσταση γιγαντισμού που μοιάζει να ικανοποιεί το φαίνεσθε των αναγκών του πλήθους και όχι τις ουσιαστικές τους ανάγκες. Εκατομμύρια ξοδεύονται πηγαίνοντας σε προμήθειες για κενές νοήματος κατασκευές. Για το «θόλο»όπου αναφερθήκατε, δημιουργήθηκε μια πανάκριβη γραμμή του μετρό ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση, αλλά άλλες περιοχές του Λονδίνου όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη μένουν απροσπέλαστες!
Στη γραφή σας χρησιμοποιείτε αρκετά την τεχνική του cutup, και τη μη γραμμική αφήγηση ενώ δεν υπάρχει εσωτερικός μονόλογος τουλάχιστον σε μεγάλο βαθμό. Αναλύστε μου λίγο την τεχνική σας σε βιβλία όπως το ‘acidhouse” ή το “trainspotting”.
Ξεκίνησα να γράφω όταν ήδη είχε ξεσπάσει στην Βρετανία το κίνημα των RaveParties κι ήθελα να αποτυπώσω με κάποιον γρήγορο και αιχμηρό τρόπο όλη αυτήν την αίσθηση που σου άφηνε ο ρυθμός και η κίνηση του party. Χρησιμοποίησα για αυτόν τον λόγο την τραχύτητα της γλώσσας του δρόμου.
Στο party όπως και στη λογοτεχνία που προσπαθώ να κάνω, είναι σημαντικότερη η αίσθηση που σου αφήνει ο ρυθμός και η δύναμη της ίδιας της εμπειρίας από την οποιαδήποτε διάθεση ανάλυσης! Πολλές φορές πάλι αναρωτιέμαι για την ίδια την φύση των αγγλικών στη συγγραφή. Τα αγγλικά ξέρετε, είναι παρόλη την αποτελεσματικότητα τους μια ιμπεριαλιστική γλώσσα και αυτό δεν έχει να κάνει με την πολιτική. Τα αγγλικά με την τεράστια αναλυτική τους ικανότητα, «φυλακίζουν» τις έννοιες και κατά κάποιο τρόπο τους αφαιρούν την ελευθερία του παιχνιδιού με άλλα νοήματα και πραγματικότητες. Αυτός ήταν ένας επιπλέον λόγος που με έκανε να χρησιμοποιήσω τις αργκό του δρόμου.
Από την άλλη, είμαστε παράγωγα του πολιτισμού μας και κουβαλάμε μαζί μας αρκετές από τις κωδικοποιήσεις του σχολείου. Αυτό σίγουρα έχει ένα αντίκτυπο στην εικόνα που έχω για τη συγγραφή. Θυμάμαι στο σχολείο μας δίδασκαν αρκετά τους κλασσικούς και ο Σαίξπηρ ειδικά για έναν επαναστατημένο νέο όπως εγώ, ήταν κάτι σαν κόκκινο πανί. Εκπροσωπούσε όλα αυτά τα οποία μισούσα! Βλέποντας όμως τώρα με μεγαλύτερη νηφαλιότητα το έργο του, εκτιμώ πως ο άνθρωπος ήταν μια πραγματική μεγαλοφυΐα! Τα θεατρικά του δοκίμια πάνω στην ανθρώπινη φύση, το πεπρωμένο και τα πάθη είναι από τα πιο επιδραστικά πράγματα που έχω διαβάσει ποτέ! Το θέμα είναι να αποβάλεις τον πραγματικά καταθλιπτικό τρόπο που η κοινωνία σου επιβάλει να βλέπεις κάποιον όπως ο οποιοσδήποτε κλασσικός και να τον βλέπεις με τα δικά σου μάτια . Καθαρά!
Mια τελευταία ερώτηση την οποία κάνω σε όλους όσους παίρνω συνέντευξη αυτά τα χρόνια. Τι πιστεύετε, κ. Welshγια την αγάπη;
Είναι το απόλυτο συμπαντικό και ανθρώπινο ιδανικό. Έμεινα σχετικά πρόσφατα χωρίς σχέση για έξη μήνες. Διάβαζα ,έβγαινα ,δεν περνούσα άσχημα, αλλά γρήγορα ανακαλύπτεις πως κάτι λείπει. Όπως και να συμπεριφερόμαστε, η πραγματικότητα είναι πως είμαστε εδώ για να αγαπάμε!Αν δίναμε λίγη περισσότερη αγάπη στον κόσμο, ο κόσμος από μόνος του σιγά,σιγά θα γινόταν καλύτερος. Ακούγεται λίγο χίπικο, αλλά πραγματικά πιστεύω πως έτσι συμβαίνει!
